Page Text
________________
(३०)
सादर्श:
[सामान्य
तित्वेन हेतुता वाच्या तथा च न तेन रूपेण घटसंबन्धिशक्तं पटपदमित्यादि ज्ञानजन्यपटाद्युपस्थितेः संग्रह इत्युक्तव्यभिचारो दुर्वार एवेतिवाच्यम्, शक्तिवि षयत्वावच्छिन्नकारणताप्रति योगिकतद्विषयकत्वावच्छिन्नकार्यताशालित्वेनोपस्थि तेस्तच्छाब्दबोधे हेतुतया दर्शितोद्बोधकान्तरप्रयोज्य पटादिविषयताकोपस्थिते निरुक्तकार्यताशालित्वविरहेणोक्तातिप्रसङ्गानवकाशात् । तदर्थविशेषितशक्तिवि
तदर्थविशेषितशक्तिविशिष्टपद विषयकज्ञानजन्यपदार्थोपस्थितित्वेन रूपेणोमयविधोपस्थित्योरनुगम संभवादपरापरजन्य शाब्दबोधे उक्तव्यभिचारो दुर्वार एवेत्युक्तविशेषरूपेणैव कार्यकारणभावकल्प कर्तव्या तथा च नोक्तरीत्या संसर्गस्य घटादिपदवाच्यत्वापत्तिरित्याशङ्कयाह-न चेति । विशे तेत्यस्य निरूपितेत्यर्थः किं वा शक्तिरर्थनिरूपिता भवतीति निरूपितत्वसम्बन्धेन तदर्थवि या शक्तिरित्यर्थः । परिहारहेतुमाह-शक्तिविषयत्वेति, शक्तिर्विषयो यस्य तज्ज्ञानं शक्तिविषयं य L घटशक्तं घटपदम् ' इति एतादृशशक्तिविषयकज्ञाने शक्तिविषयत्वमप्यस्ति उपस्थितिनिष्ठका तानिरूपिता कारणताप्यस्तीति सा कारणता शक्तिविषयत्वाच्छिन्ना जातेत्युक्तम्- " शक्तिवि त्वावच्छिन्नकारणता " इति प्रतियोगिकेत्यस्य निरूपितेत्यर्थः तादृशकारणता निरूपिता स्थितिनिष्ठा तद्विषयकत्वावच्छिन्ना कार्यता. तद् = वटादिकम् उपस्थितौ हि घटा षयकत्वमप्यस्ति कार्यताप्यस्तीति सा कार्यता तत् ( घटादि ) विषयकत्वावचि जाता तादृशकार्यताशालित्वेन नामेतादृशकार्यतावती योपस्थितिस्तस्या एव तच्छ बोधहेतुत्वं स्वीक्रियते भवति चोक्तकार्यता शाब्दबोधजनकत्वेनेष्टोप स्थितौ - तादृशकाय यास्तद्विषयकत्वावच्छिन्नत्वात् शक्तिविषयत्वावच्छिन्न कारणता निरूपितत्वाच्च, तथा च ' तद्विषय शाब्दबोधं प्रति शक्तिविषयक ज्ञानत्वावच्छिन्नकारणतानिरूपितकार्यतावच्छेदकविषयताशाल्युपरि तित्वेन कारणता' इत्येवं वक्तव्यम् अस्य च शक्तिविषयकज्ञानत्वावच्छिन्ना या शक्तिज्ञाननि कारणता तन्निरूपिता योपस्थितिनिष्ठा कार्यता तादृशकार्यतावच्छेदिका योपस्थितिनिष्ठा विपय तादृशविषयताशाल्युपस्थितेः कारणतेत्यर्थः । प्रदर्शितोद्बोधकान्तरप्रयोज्यपटादिविषयताको स्थितौ च या कार्यता सा तद्बोधकनिष्टकारणतानिरूपिता भवति न तु शक्तिविषयत्वावच्छि कारणतानिरूपितेति नोबोधकान्तरप्रयोज्योपस्थितेः शाब्दबोधजनकत्वापत्तिरित्याह- दर्शितति यदुक्तम्- “तदर्थविशेषितशक्तिविशिष्टपदविषयकज्ञानजन्यतदुपस्थितित्वेन हेतुता वाच्या तथा च तेन रूपेण 'घट संबन्धिशक्तं पटपदम्' इत्यादि ( लक्षणा ) ज्ञानजन्यघटाद्युपस्थिते: संग्रह इ व्यभिचारो दुर्वार एव" इति तत्पराकरोति तदर्थविशेषितेति, सदर्थविशेषितशक्तिविषयताप तस्य नाम तदर्थविशेषितशक्तिविशिष्टपदविषयकत्वस्योपस्थितिनिष्ठकारणतावच्छेद के निवेशाद रंगम:-शक्तिलक्षणाज्ञानजन्योपस्थित्योरनुगमः संभवतीति तेन रूपेण लक्षणाज्ञानजन्योपस्थि -पि संग्रहः संभवत्येवेति नोक्तव्यभिचारापत्तिः । उक्तलक्षणाज्ञानहेतुतायां नाम 'घटसंवरि
| SR No. | 008430 |
| Book Title | Shaktivadadarsha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sudarshanacharya |
| Publisher | Khemraj Shrikrushnadas Shreshthi Mumbai |
| Publication Year | |
| Total Pages | 216 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 6 MB |