Page Text
________________
डम्.] शक्तिवादः।
(२९) यतु शक्तिविषयकज्ञानजन्यतदुपस्थितित्वेनैव शक्तिलक्षणा ( ज्ञाना) धीनदार्थोपस्थित्योरनुगमसंभवः-घदशक्तं घटपदमित्येतादृशशक्तिज्ञानजन्योपस्थितेविघटसंबन्धिशक्तं पटपदमित्यादिलक्षणाज्ञानजन्योपस्थितेरपि घटादिसंबन्धिदिनिरूपितशक्तिविषयकज्ञानजन्यत्वादिति नोक्तव्याभिचारप्रसाक्तिः । न च घटशक्तं घटपदमित्यादिज्ञानजन्यघटायुपस्थितौ यत्रोद्बोधकान्तरात हादिभानं ताशपटादिविषयकोपस्थितरपि पटादिशाब्दबोधजनकत्वापत्तिरिति द्विषयकशाब्दबोधे तदर्थविशेषितशक्तिविशिष्टपदविषयकज्ञानजन्यतदुपस्थि
शङ्कते-यत्त्विति, शक्तिविषयकज्ञानाधीनपदार्थोपस्थितेर्लक्षणाविषयकज्ञानाधीनपदार्थापस्थितेश्च विषयकज्ञानजन्यपदार्थोपस्थितित्वेन रूपेणानुगमः संभवति-शक्यार्थविषयकोपस्थितेरपि शक्तिकिज्ञानाधीनपदार्थोपस्थितिरूपत्वात् लक्षार्थविषयकोपस्थितेरपि शक्तिविषयकज्ञानाधीनपदार्थो. तिरूपत्वात् शक्तिविषयकज्ञानं विना लक्षणाज्ञानाधीनोपस्थितेरसंभवात् लक्षणाज्ञानस्य पदनिष्ठशक्तिनिरूपकप्रवाहसंबन्धि तीरम् ' किंवा ' तीरसंबन्धिप्रवाहशक्तं गङ्गापदम् । रूपत्वादत्र च शक्तिविषयकज्ञानस्यापि प्रवेशात् । उक्तं व्युत्पादयति-घटशक्तमिति । संबन्धिशक्तं पटपदम् " इत्यस्य स्थाने बालानां सुखबोधार्थम् ' तीरसंबन्धि (प्रवाह ) गङ्गापदम् । इत्वेवमुदाहर्तव्यम् । 'घटसंबन्धिशक्तं पटपदम्' इत्याकारकलक्षणाज्ञानजन्योपइपि लक्ष्यार्थभूतो यो घटादिस्तत्संबन्धिः शक्यार्थभूतो यः पटादिस्तनिरूपिता पटादिपदनिष्ठा क्तिस्तादृशशक्तिविषयकज्ञानजन्यत्वात शक्तिलक्षण।ज्ञानाधीनपदार्थोपस्थित्योः शक्तिविज्ञानजन्यपदार्थोपस्थितित्वेन रूपेणानुगमः संभवतीति पुनरप्युक्तरीत्या संसर्गस्य घटादिपदयत्वं प्राप्तमित्यर्थः । ननु तदर्थनिरूपितशक्तिविशिष्टपदविषयकज्ञानजन्यतदर्थोपस्थितेरेव शक्यार्थविषयकशाब्दबोधता वक्तव्या अन्यथा-'घटशक्तं घटपदम्' इत्याकारकशक्तिविश्रयकज्ञानजन्यघटोपस्थितिकाले
साहचर्याधुबोधकान्तरवशात् पटादिभानम्=पटाद्युपस्थितिर्जायेत तदा तादृशपटादिविषयकोयतेरपि तादृशपटादिविषयकशाब्दबोधजनकत्वमापद्येत-तादृशपटादिविषयकोपस्थितिरेपि कालिबन्धेन शक्तिविषयकज्ञानजन्यत्वात्, न चोरोधकान्तरजन्यपदार्थोपस्थितेः शाब्दबोधजनकत्वरोष्टम्, तद्विषयकशाब्दबोधं प्रति तदर्थनिरूपितशक्तिविशिष्टपदविषयकज्ञानजन्यपदार्थोपस्थि{ हेतुत्वे स्वीकृते 'घटसंबन्धिशक्तं पटपदम् ' इत्याकारकलक्षणाज्ञानजन्यलक्ष्यार्थोपस्थितेस्तु तेन रूपेण तदर्थनिरूपितशक्तिविशिष्टपदविषयकज्ञानजन्यपदार्थोपस्थितित्वेन रूपेण संग्रहः पति-घटसंबन्धिशक्तं पटपदम् ' इत्याकारकलक्षणाज्ञानजन्यलक्ष्यार्थोपस्थिती लक्ष्यार्थनिरेतशक्तिविशिष्टपदविषयकज्ञानजन्यत्वस्यामावाद् अत्र प्रविष्टशक्तलक्ष्यार्थनिरूपितत्याभावात यार्थमात्रनिरूपितस्वात्, न हि गङ्गापदनिष्ठा शक्तिर्लक्ष्यतीरनिरूपिता भवति तथा च
| SR No. | 008430 |
| Book Title | Shaktivadadarsha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sudarshanacharya |
| Publisher | Khemraj Shrikrushnadas Shreshthi Mumbai |
| Publication Year | |
| Total Pages | 216 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 6 MB |