Shaktivadadarsha

SR No.: 008430
Original Sutra Author: N/A
Author: Sudarshanacharya
Publisher: Khemraj Shrikrushnadas Shreshthi Mumbai
Total Pages: 216
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 6 MB

Page 36

(२८) सादर्श:
[ सामान्य वेश आवश्यकः, इत्थं च वृत्त्यनुपस्थितस्यापि संसर्गस्य शाब्दबोधोपगमे व्यभि चाराप्रसक्त्याऽन्वयस्य पदावाच्यत्वेपि न किं चिद बाधकमिति किं त वृत्तिकल्पनेन ।
अथ
क्रोडपत्रम् न च शक्तिलक्षणयोवृत्तित्वेनाऽनुगमसंभवात् तदुभयविषयकज्ञानजन्योपस्थि त्योरेकरूपे गैव हेतुतया नोक्तव्यभिचारप्रसक्तिरितिवाच्यम्, उभयसाधारणवृषि त्वस्थानुगतस्य दुर्वचत्वात् । संहरति-इत्थं चेति । अन्वयस्य संसर्गस्य । तत्र=संसर्गे । व्यभिचाराप्रसक्त्येति- उक्तर शक्यलक्ष्यलक्षणोभयविधार्थविषयकशाब्दबोधं प्रत्येव तद्विषयकवृत्तिज्ञानाधीनोपस्थितेः कारण मस्ति संसर्गस्य च न शक्यत्वं न वा लक्ष्यत्वं स्वीक्रियते इति न शाब्दबोधे संसर्गभानार्थ से विषयकवृत्तिज्ञानाधीनोपस्थितेरपेक्षा, यदि च सामान्यतस्तद्विषयकशाब्दबोधं प्रति वृत्तिज्ञाना पस्थितेः कारणत्वं स्वीक्रियेत तदा शाब्दबोधे संसर्गभानार्थं संसर्गविषयकवृत्तिज्ञानाधीनोपा स्तदर्थं च संसर्गस्य घटादिपदवाच्यत्वस्य चापेक्षा स्यादपि न चैवमस्ति-उक्तरीत्या विशा णैव कार्यकारणभावस्वीकारादितिभावः ।
अथ
क्रोडपत्रटीका ननु शक्तिरपि वृत्तिलक्षणापि वृत्तिरिति शक्तिलक्षणयोवृत्तित्वेनाऽनुगमः संभवति वृत्तित्वस्योभयाः गतत्त्वादिति तदुभयविषयकज्ञानजन्योपस्थित्योः शक्तिविषयकज्ञानजन्योपस्थितेलेक्षणाविषयकज्ञा नजन्योपस्थितेश्चैकरूपेण-वृत्तिविषयकज्ञानजन्योपस्थितित्वेनैव रूपेण शाब्दबोधहेतुत्वान्नोक्तव्यमि चारप्रसक्तिरस्ति येनोक्तरीत्या तत्तत्कारणाव्यवहितोत्तरत्वनिवेशपूर्वकं विशेषरूपेण कार्यकार णभावकल्पनापेक्षा स्यात् किं तु तद्विषयकशाब्दबोधं प्रति तद्विषयकवृत्तिज्ञानाधीनोपस्थिति कारणमित्येवं सामान्यत एव कार्यकारणभावकल्पना कर्तव्या तया च संसर्गस्यापि शाब्दब्रो भानार्थ संसर्गविषयकवृत्तिज्ञानाधीनोपस्थितेस्तदर्थं च संसर्गस्य घटादिपदवाच्यत्वस्थ चापेक्ष प्राप्तवेत्यभित्रायेणाशङ्क्याह- न चेति । परिहारहेतुमाह-उभयेति । उभयसाधारणस्य-शक्तिल क्षणोभयसाधारणस्य । वृत्तित्वं हि न जात्यादिरूपं संभवति वृत्तव्यगुणकर्मान्यतमरूपत्वाभावात् लक्षणायाश्च शक्यसंबन्धरूपरवादित्यर्थः ।