________________
मानतुङ्ग
शा
मूलम्-कूष्माण्डी पुष्पसंकाशो, वर्णेनधवल:पुनः ॥ सस्निग्धो नीलरेखाभि वेष्ठितश्चाग्रपक्षतः ॥१६॥ मूलम्-तदप्रतश्चसन्नील, रेखानागेन्द्रभूषितः॥ अधोभागेऽपि किञ्चिच्चा रुण कृष्णोऽतिसुन्दरः॥ १७॥ मूलम्-बाह्याभ्यन्तरदेशेऽपि, सच्छायालघुता पुनः ॥ नीलकण्ठाभिधा:सोऽपि, लक्षणैरेवलक्षितः ॥१८॥
(त्रिभिर्विशेषकम् ) टीका-नीलकण्ठनाम्नोमणिविशेषस्यलक्षणमाह कूष्माण्डीत्यादिना-तत्रापरश्चेको नीलकण्ठाभिधा नीलकण्ठनामा मणिरस्ति, सोऽपिमणिरनेकप्रकारलक्षणलक्षितोयुक्तोऽस्ति,एक्शापादपूतों तद्यथासमणिः कूष्माडीपुष्पसंकाशः कूष्माण्ड्याःपुष्पेणतुल्यो वर्णेनधवलाश्वेतास्ति,पुनस्तथा समणिःसस्निग्धः स्निग्धेन सह वर्तमानोऽस्ति अरूक्षोऽस्तीत्यर्थः, च तों अग्रपक्षतः पक्षाग्रभागे, पाश्र्वानभाँगे इतियावत्, नीलरेखाभिर्वेष्टितो नीलवर्णाभीरेखाभिः परिवृतोऽस्ति, च तां समणिस्तदग्रतः पाश्र्वाग्रभागस्याप्यग्रभागे सन्नीलरेखानागेन्द्रभूषितः सुनीलाभिारेखाभिर्युक्तोयोनागेन्द्र शेषस्तनभूषितो मण्डितोऽस्ति, पाश्वांग्रभागाग्रभागे तस्यमणेःसुनीलरेखा विशिष्टशेषनागस्य चिन्हं विद्यते इतितात्पर्यम्, च तथा समणिरधोभागेऽपि किश्चिदल्पत्वेन, नतुसर्वथेत्यर्थः
१ एवेत्यव्ययमत्र पादपूरणे ॥२ पुनःशद्बोऽत्रसमुच्चये ॥ ३ भावेतप्रत्ययोज्ञेयः, स्नेहेनेत्यर्थः ॥ चसमुच्चये ॥ ५ पक्षोमासार्धके पाश्यग्रहेसाध्यविरोधयोः । केशादेपरतोवृन्दे बलेसखिसहाययोः ॥ चुल्लीरन्पतत्रेच वाजिकुञ्जरपाश्यों: इतिमेदिनी ॥ ६ चःसमुच्चये ।।
१५
