________________
-
-
क्षीरार्णव अ.-११३ क्रमांक -१५ अथवालंजर-तथा वालंजर प्राज्ञ भागभेद विशेषतः ।
द्वाविंशश्च पदं कार्य चतुर्भिमूलनासिकं ॥१८॥ प्रतिरक्षेत्रयं भागं द्वितीये द्वयमेव च । द्विभागाचैव भद्रार्द्धभागभागश्च निर्गमम् ॥१९॥ त्रयादेशांश स्कंधोघे कर्तव्यं च प्रयत्नतः । त्रिधाकर्ण विभक्तं च द्विभागउर्ध्वकर्णकः ॥२०॥ तथास्थप्रभेदेन शे मद्रं प्रकीतितम् ।
वालंजरे च विज्ञेया रेखा मेदस्यकस्तथा ॥२१॥ હે મુજ્ઞ પુરુષ, હવે (સાંધાર પ્રાસાદના) શિખરના વાલંજરના ભાગના ભેદ વિશેષ કરીને કહું છું. શિખરના પાય બાવીશ ભાગ કરવા. તેમાં રેખા ચાર ભાગની, પ્રતિરથ ત્રણ ભાગને. બીજે ઉપરથ બે ભાગને અને અરધું ભદ્ર બે ભાગનું. તેના નિકાળા ભાગ ભાગના રાખવા. હવે તેના ઉપર સ્કંધ બાંધણે તેર ભાગ કરવા. ત્રણ ભાગની રેખા-કર્ણ બે ભાગના પ્રતિરથ, એક ભાગને રથ અને બાકી અર્થે ભદ્ર, અરધા ભાગનું એમ કુલ તેર ભાગ સાંધાર પ્રાસાદના શિખરના બાંધણે જાણવા. એ રીતે શિખરની રેખાના વાલંજરના ભેદ જાણવા.' १८ १८-२०-२१
हे सुज्ञपुरुष, अब (सांधारप्रासादके) शिखरके वालंजरके भागके भेद विशेषतथा मैं कहता हूँ । शिखरके पायचे पर बाईस भाग करना । उसमें रेखा भार सापकी प्रतिरथ तीन भागका दूसरा उपरथ दो भागका और आधा भद्र दो भागका, उनके निकाले भाग भागके रखना । अब उसके उपर स्कंधके पर तेरह भाग करना । तीन भागकी-रेखा-कर्ण दो भागका दूसरा प्रतिरथ, एक भागका रथ और बाकी आधा भद्र आधे भागका, इस तरह कुल तेरह भाग सांधार प्रासादके शिखरके स्कंध पर जानना । इस तरह शिखरकी रेखाके कालंजरके भेद मानना 1४ १८-१९-२०-२१ ।
(१) शिखांत अर्थात् नीचे पायचेसे कलशतककी सलंग वृतरेखा आँकी जाती है वह, उसमें स्कंध और आमलसारे सँकरे होते हैं । (२) घंटांत-नीचे पायचेसे आमलसारा तक वृतरेखा ऑकी जाती है वह, ये प्रकार विराट भूमिज और वल्लभी जातिके प्रासादके लिये है। (३) स्कंधांत अर्थात् नीचे पायचेसे स्कंध तक गोल वृतरेखा छुटे (उपर आमलसारा उससे बाहर रह जाता है वह) स्कंधांत रेखावाला शिखर नागरादि जातिके छंदके सांधार या निरंवार प्रासादको प्रशस्त है।
(૪) આગળ શ્લેક ૧પથી ર૭માં શિખરના ઉપાંગોના ભાગ કહ્યા છે તે નિરધાર