Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 5

SR No.: 008414
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 326
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 9 MB

Page 179

कलिकालसर्वज्ञ श्री हेमचन्द्रसूरिभगवत्प्रणीते
[ पा० २, सू० ६२. 1
ते "श्वस-जप-यम-रुष-त्वर०" [ ४. ४. ७५. ] इति वा - त्वरितः, पक्षे "मव्यवि० [ ४. १. १०६. ] इति वस्योपान्त्येन सहोटि - तूर्णः । "निष्वपंक् शये” अनुस्वा
।
स्वादिभावे - सुप्तः । "त्रिभीक् भये" भीतः । “त्रि5 इपि दोती" अतः के उपान्त्यलोपे ऐदित्वात् "डीयवदित: [ ४.४.६१. ] इति इट्प्रतिषेधे च इद्धः । "बितृष' व् पिपासायाम्" तृषितः । “त्रिफला विशरणे" अतोऽनेन वर्तमाने क्ते "अनुपसर्गाः क्षीबोल०” [ ४.२. ८०. ] इति तिपातनात् - फुल्लः ।
10
१९७
अत ते भृतः । " मृत् प्राणत्यागे" नञ्पूर्वादतः के-अमृतः । “मुदि हर्षे" अकर्मकोऽयम्, अतः क्के - मुदितः । “पशु पालनपूरणयोः " अतः ते "ऋवणं०" [ ४. ४. 40 ५७. ] इती भावे "ऋत्वादे० " [ ४, २.६८ ] इत्यत्र प्रो वर्जनात् तकारस्य नत्वाभावे "ओष्ठघादुर्” [ ४. ४. ११७. ] इत्युरादेशे “म्वादेनमिनो०" [ २.१.६३.] इति दीर्घे च पूर्तः । "शकींच् मर्षणे" मर्षणं क्षमा, “शक्लृट् शक्ती" - शक्तः । "अश्रूग् गतौ च" चकारात् 45 पूजायाम्, ऊदित्वात् क्वायां वेदत्वेन नित्यमिडभावे "अचोऽनर्चायाम्" [ ४. २. ४६ ] इति नलोपे “चजः कगम्" [ २. १.८६ ] इति चस्य कत्वे - अक्तः, अर्चायां तु "लुभ्यश्चे० " [ ४. ४. ४४ ] इति नित्यमिटि - अनिता अस्य गुरवः । " श्रमूच् खेद-तपसोः " अतः क्ते 50 ऊदित्त्वेन क्तिव वेट्त्वात् नित्यमिडभावे उपान्त्यदीर्घे मस्य ने- श्रान्तः । “मिङ् ईषद्धसने" विपूर्वादतः ते४. १. १०७. ] इति दीर्घे "स्तां०" | विस्मितः ।। " रभि राभस्ये" राभस्यं कार्योपक्रमः, अतः [ १. ३. ३९. ] इति मस्य नकारे - क्षान्तः । “कुशं । क्ते ऽनुस्वारेत्त्वादिडभावे "अघचतुर्थात् ०" [२. १.७ε.] इति तकारस्य घे "तृतीयस्तृतीयचतुर्थे" [ १. ३.४६. ] 55 इति भस्य बे, सम्पूर्वस्य - संरब्धः, आङ्पूर्वस्य - आरब्धः । "दयि दान-गति हिंसा दहनेषु च चकाराद् रक्षणे, अतः क्तं- दयितः । "दिहींक् लेपे" अतः
शील्यादिभ्य उदाहर्तुमवतारयति - शील्यादीति । शीलितादीन् कारिकाभिः संगृह्णाति - "शीलितो रक्षितः क्षान्तः" इति । "शील समाधी" समाधिरैकाग्र्यम्, “शीलण् उपधारणे” उपधारणमभ्यासः परिचय वा, अतः क्ते- शीलितः । “रक्ष पालने " रक्षितः । “क्षमोषि 15 सहने" "क्षमीच् सहने" अतः क्तं वेट्त्वादिभावे "अह! न्पश्वमस्य ० [ ४
|
.
आह्वानरोदनयो:' आङ्पूर्वादतः क्के शस्य षत्वे तकारस्य टत्वे च - आक्रुष्टः । “जुषैति प्रीति सेवनयोः" अतः ते 20 इडभावे तकारस्य टत्वे - जुष्टः । "यमूं उपरमे" उत्पूर्वा दतः केऽनुस्वारेत्त्वादिडभावे "यमि-रमि०" [४.२.
|
५५. ] इति मलोपे च - उद्यतः, एवं सम्पूर्वस्य संयतः । ! तेऽनुस्वारेत्वादिभावे "स्वादेर्दादेर्घः " [२१.८३.]
"शी
स्वप्ने" अतः ते इटि "न डी-शी" [ ४. ३. २७. ] इति कित्त्वप्रतितेवाद् गुणे च शयितः । 25 " तुषंच् तुष्टो" अनुस्वारेत्त्वादिडभावे - तुष्टः । "रुषच् । रोषे" "श्वस-जप ० " [ ४ ४ ७५ ] इति वेटि- रुष्टः यषित: । "अशश् भोजने" "भावे चाशितात्०" [ ५.१. १३०. ] इति निर्देशात् कर्तरि के दीर्घे च, आङ्पूर्वादविवक्षितकर्मणो वा ते आशितः- तृप्तः ।। "कमूङ् : 30 कान्तो" कान्तिरिच्छा, अतः ते "वेटोऽपतः " [ ४.४.
|
इति हस्य घे तकारस्य धे धस्य च गे दिग्धः । "ष्णि- 60 होच् प्रीती" अतः क्ते वेदत्वादिडभावे "मुह दुह०" [२. १. ८४.] इति हस्य घे - स्निग्धः । ' तु प्लवनतरणयोः" प्लवनं मज्जनम्, तरणमुल्लङ्घनम्, अतः ते "ऋवणं०" ४. ४. ५७ ] इतीटः प्रतिषेषे "ऋतां विङतीर्” [ ४. ४. ११६. ] इतीरादेशे "स्वादेर्नामिनो०" [ २.65 १.६३ ] इति दीर्घे पादपूरणार्थं स्वार्थिके के चअवतीर्णकः । "रुहं जन्मनि" भङ्पूर्वादतः "श्लिषशी" [ ५.१.६. ] इति सकर्मकादपि कर्तरि वा तेऽनुस्वारेत्त्वादिडभावे ' हो घुट् पदान्ते" [२. १.८२. ] इति हस्य के तकारस्य वे तस्य ढयोगे के "ढस्त" 70 [ १. ३. ४२. ] इति पूर्वढलोपे दीर्घे च- आरूढः । "मुहाच् वैचित्ये वैचित्यमविवेक, अतः के ओदित्वेन वेदत्वादिभावे हस्य ढे तकारस्य वे तस्य द्वे पूर्वढलोपे
६२. ] इति नित्यमिडभावे उपान्त्यदीर्घे मस्य नकारेकान्तः । “हुंग् हरणे” अत: 'अभि-वि-आङ्' पूर्वात् क्तेअभिव्याहृतः, केवलात् तु- हृतः । "तृपौच् प्रीती” प्रीतिः सौहित्यम्. नेट्त्वादिङभावे - तृप्तः । "सृप्लृ गतौं" 35 सृप्तः । “ठा गतिनिवृत्तो" अतः तेऽनुस्वारेत्त्वादिडभावे "दोसोमास्थ इ:' [ ४. ४. ११. ] इतीत्वे च स्थितः ।
“भृंग् भरणे” “द्रुडुभृंग्क् पोषणे च" चकाराद् धारणे; । दीर्घे च- मूढः । "यसूच् प्रयत्ने" अतः के ऊदित्त्वेन