Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

SR No.: 008409
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 522
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 377

लिनानुशासने नपुंसकलिङ्गप्रकरणम् ।
३५
एते शब्दाः स्त्रीलिङ्गाः । कर्णान्दुः
। वर्तते । नान्तम् , लान्तम् , स्त्वन्तम् , तान्तम् , त्तान्तम् , "उत्क्षिप्तिकायो कर्णान्दुः कर्णपादयामपि स्त्रियाम्" । संयुक्ता ये ररुयास्तदन्तं च नाम नपुंसकलिङ्ग स्यात् । नान्तम्कच्छः -पामा । तनु:-काया त्वक् च । यद् गौड:-- अजिनम्-चर्म । व्यसनम्-विपत्त्यादि । यदाहुः"त्वचि काये तनुः स्त्री स्यात् त्रिज्वल्पे चिरले कृशे"!
"विपत्तावशुभे पापे पानस्त्रीमृगयादिषु । 5 रजुः-दर्भादिकृतो गुणः, वेणिका च । गुणेऽर्थप्राधान्याद्
देवानिष्टफले सक्तो व्यसनं निष्फलोद्यमें"। वरत्रापि । चञ्चः-पक्षिमुखाग्रम् । करछ्र-तनू-बधूनां तु दीर्घा- भाजनम्-पात्रम् । काञ्चनम्-वर्णम् , किचल्कश्च । यदाह
"काञ्चनः काञ्चनारे स्याचम्पके नागकेसरे । न्तानां कृत इत्येव स्त्रीत्वम् । स्नायु:-सिरा । अथोदन्तः
उदुम्बरे च पुन्नागे हरिद्रायां च काश्चनी" ॥: जुहः-सुम्भेदः । अथ द्योनौवर्जाः षोडशव्य जनान्ताः बन्धानु
"काञ्चनं हेन्नि किजल्के" । लोम्येन च क्रमव्यत्ययः-सीमा-सीमानौ, सीमानः । 10 “सीवाऽऽघाटे स्थितौ क्षत्रे उपशल्ये च"।
जघनम्
"स्त्रीश्रोणिपूर्वभागे तु जघनं कटिमात्रके. क्लीबोऽप्ययमिति हलायुधः । भारविश्व
व्यञ्जनम्"ननन्द पश्यन्नुपसीम स स्थलीः” ।
“व्यञ्जनं तेमने चिह्ने श्मश्रुण्यवयवेऽपि च" । धूः-शकटाङ्गम् , यानमुखम् , भारश्च । स्फिग-क्षुतम् , ककारादिश्च वर्णः । दशनम्-कङ्कटः । पुतः, पचनभाण्डम् धान्यादिसंवरणकाष्टं च अर्वाक-अचा- लेखनम्--- 15 न्तरम् , अागित्यव्ययमपि । द्वाः-द्वारम् , द्वारी, द्वारः । द्यौः- : "छदे भूर्ज लिपिन्यासे लेखनं स्यान्नपुंसकम्"।
खर्गः, आकाशं च । द्यावी, द्यावः । दिवौ दिवः । शुक्- होम- : वानम्-- भाण्डम् । त्वक्-चर्म, वल्कलम् , गन्धद्रव्यं च । वल्कले चार्थ- "वानं शुष्कफले शुष्के कटे सीवनकर्मणि । प्राधान्याच्छल्लिरित्यपि । यद् गौडः
जलसंप्लववातोर्मिसुरुजागतिसौरभे" ॥ "छली वीरुधि सन्ताने वल्कले कुसमान्तरे"।
सारसनम्--
"मेखलायां सारसनमुरस्त्रं च तनुत्रिणाम् । '20 ऋक-गायभ्यादिः । धाय्यायां तु तन्नामस्वादेव सिद्धम् । !
अधोवासोग्रथनं च"। एते त्रयोऽपि चान्ताः-शरत्-ऋतुविशेषः, संवत्सरश्च ।।
वेतनम्-मूल्यम् । पवनम्वाः-वारि; रूपावतारे तु धर्मकीर्तिनाऽस्य नपुंसकत्वमुक्तम् ।।
"कुलालपवनस्थाने स्यात् क्लीवं पवनो नरि। छर्दिः-वान्तिः। छर्दियौ । दत्-म्लेच्छजातिः, राष्ट्रविशेषश्च ।
समीरणे च निष्पावे"॥ पामा कच्छुः । पामानौ, पामानः । हषत्-पाषाणम् , निष्पेषण- प्रयोजनम्25 शिला च । दृक्
"कार्य हेतो प्रयोजनम्"। "लोचने दर्शने बुद्धौ दृक् स्त्री निषु च वीक्षके”।
प्रवचनम्-वेदः। रसायनम्-जराव्याधिजिदौषधम् । पक्षिचौः-तरीः । उदन्तानामुदन्तत्वाच्छरदश्च वर्षर्तुनामत्वात् गरुडयोस्तु देहिनामत्वात् पुंस्त्वम् । सञ्जवनम्-यतुःशालम् । पुंस्त्वे द्यौ-दिवोः स्वर्गनामत्वात् पुंस्त्वे नभोनामत्वानपुंसकत्वे | जयनम्
वारो जलनामत्वाच्छर्दिषो द्विखरसन्तत्वान्नपुंसकत्वे च प्राप्त “जयनं स्यात् तुरङ्गादिसन्नाहे विजयेऽपि च । 30 वचनम् । [ इन्द्रवज्रा] ॥ ३३ ॥
दर्शनं लोचने स्वप्ने बुद्धि-शास्त्रोपलब्धिषु ॥
धर्म-दर्पणयोश्चापि" ॥ इति स्त्रीलिङ्गाः समाप्ताः॥
योजनमूraunarungura
“योजनं स्याश्चतुष्कोश्यां योगे च परमात्मनि" । ३ अथ नपुंसकलिङ्गाः ।।
अयनम्-सूर्यादीनां दक्षिणोत्तरगमनम् । संवननम्-वशीLASERSPARASH
कारः। अपानम्-पायुः । व्यन्जनम्-तालवृन्तम् । प्रथमम्-गवादिनलस्तुतत्तसंयुक्तररुयान्तं नपुंसकम् । धनम् , आहवश्च । हैयावीनम्-नवनीतम् , घृतं च यो गोदोह
वेध आदीन् विना सन्तं द्विखरं मन्नकर्तरि ॥१॥ समुद्भवम् । वृजिनम्-कषायितं चर्म, पापं च । केशे तु तमाम35 नळस्तुतत्तसंयुक्तररुयान्तं नपुंसकम् नामेत्यनु- । वात् पुंस्त्वमेव । सोपानम्-अधिरोहिणी । नीराशंसनमू- 15
86