Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

SR No.: 008409
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 522
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 375

लिङ्गानुशासने स्त्रीलिङ्गप्रकरणम् ।
50
नान्दिः-पूर्वरनाङ्गम् । किकिः-पक्षिविशेषः । कुकुटिः- अवद्योद्भावनम् । जनिः-जन्म : काकिनिः-माषचतुर्भागः, 40 कुहना । काकलि:-ध्वनिविशेषः । शुक्तिः
पणचतुर्भागो वा । कानिः-सङ्कोचः । चारित-पशुभक्ष्यम, "शुक्तिः कपालशकले नख्यश्वावर्तयोरपि ।
गतिविशेषच । हानिः-अर्धनाशः, उच्छित्तिश्च । हन्तेरोणादिके मुक्तास्फोटे च दुर्नामा शङ्ख-शङ्कनकेयु च” ॥ . इणि रूपमिति स्युक्ता इति न सिध्यति । वलभिः-गृहोपरि 5 औणादिकत्यन्तोऽयम् । पङ्किः-आवलिः, दशसङ्ख्या च। कुटिः, पटलाधारश्च वंशपजरः । अदन्तात् ब्यां वलभीत्यपि । पतिशब्दोऽयमाणादिकः । क्त्यन्तस्य तु 'स्युक्ताः' इति, छन्दोवा- अर्थप्राधान्याद् गोपानसिः । यद् अमरःचिनस्तु 'गायच्यादयः' इत्येव स्त्रीत्वम्। [भुजङ्गप्रयातम्] ॥२६॥ “गोपानसी तु वलभी छादने वक्रदारुणि" । किखिस्ताडिकम्बी धुतिः शारिराति.
"गृहे वक्रसंस्थं च दार। ___ स्तटिः कोटिविष्टी वटिष्टिवीथी।
प्रधिः -रोगविशेषः । यद् अरुण:10 दरिल्लरिमारिः पुञ्जिमेरी
"प्रधी रोगविशेषः"। शरारिस्तुरिः पिण्डिमाढी मुषुण्डिः ॥ २७॥ नेमौ तु स्त्री-पुंसलिशो वक्ष्यते । __ एते शब्दाः स्त्रीलिङ्गाः । इयं किखिः-कालगोत्रविशेषः । कम्पिः -सूक्ष्मफलहकः, कम्पनं च। चुल्लि:-उद्वानम् , .. मुगाल्यां तु योनिमन्नामत्वादेव सिद्धम् । ताडि:-आभरणवि. ! ड्या चुली, अदन्तादपि ढयां चुल्ली । यद् गौडः- ...
शेषः, वृक्षविशेषश्च । कम्बिः -वेवादिदलविशेषः, दविश्च । “चलोऽयमन्ते च योषिति'। 15 यतिः-दीप्तिः, शोभा च । अंशुनामत्वेन पुंस्त्वे प्राप्तेऽस्य चटि-श्रद्धवापी। अर्थप्राधान्याचरिरित्यपि । तरिःपाठः । शारिः- .
नौः । अर्थप्राधान्याद् द्रोण्यपि, ईदन्तस्य तु 'कृतः' इत्येव 56 _ "शारिरक्षोपकरणे तथा शकुनिकान्तरे।
.. सिद्धम् । यद् गौडः.. युद्धार्थगजपर्याणे व्यवहारेऽपि च क्वचित् ॥
"दशा नोपेटके तरीः”। आतिः-शरारिः । तटि:-आघातस्थानम् । कोटि:
अंहतिः-दानम् । शाणिः-शाणः । खागता ] ॥२८॥ 20 अग्रम् । तथा
सनिः सानिमेनी मरिर्मारिरथ्यो"कोटिः स्त्री धनुषाग्रे स्यादी सङ्ख्या-प्रकर्षयोः" ।
__षधी विद्रधिल्लिरिः पारिरभ्रिः। 60 अधिारा कोणो वा। यथा-शतकोटिवज्रः। विष्ठिः
शिरोधिः कविः कीर्तिगन्त्रीकबर्यः भद्रा, वेतनम, प्रेषणं च । कर्मकरे त्वाश्रयलिङ्गः। वटि:गालका तन्तः यक्षविशेषः शनानाभिः मदादिसपादिविकार- कुमायाऽऽढका स्वदनी द्वादनाली ॥ २९ ॥ 25 विशेषश्च । गृष्टिः-मानविशेषः, वराहकान्ता च । सकृत्प्रसूत-:
एते शब्दाः स्त्रीलिङ्गाः । सनिः-अध्येषणा । सानिःगवीवाचिनस्तु योनिमन्नामत्वादेव स्त्रीत्वम् । वीथिः
प्रावरणभेदः । मेनिः-सङ्कल्पः । मरिः, मारिश्च-मरकम् ।
अधि:-कोटिः, धनुषोऽटनिश्च । ओषधिः __ “पविर्भगृहाङ्गेषु वीथी स्त्री नाट्यरूपके"।
-फलपाकान्ता; 65
अधिप्रत्ययान्तोऽयं किप्रत्ययान्तो वा ! विद्रधिः-रोगविशेषः, ... दरि:-कन्दरः । वल्लरिः-मजरी । मञ्जरि:-वारी। पञ्जिः-संहतिः । भेरिः-दुन्दुभिः । शरारिः-आतिः ।।
। 'रधिक् प्रत्ययान्तोऽयम् । उपलक्षणत्वाद् विदारी-रोगभेदः ।
यद् गौड:30 तुरि:-तन्तुवायोपकरणम् । पिण्डि:-निष्पीडितहः पिण्डः
मादिः-पासिरा । मुण्डिः -दण्डविशेषः, आयुधविशेषश्च । “विदारी रोगभेदेऽपि शालिपीक्षुगन्धयोः" । [भुजङ्गप्रयातम् ] ॥ २७ ॥
झल्लरिः-वाद्यभेदः । अर्थप्राधान्याद झिलरी च। यद्र० . राटिराटिरटविः परिपाटिः
गौडःफालिगालिजनिकाकिनिकानि ।
___ "झलरी झिलरी च द्वौ हुडुको”। 35 चारिहानिवलभि प्रधिकम्पी
पारि:-कर्करी-पूरयोः 1 पारी-पादरजवां च हस्तिनः । चुल्लिचुण्टितरयोंऽहतिशाणी ॥ २८॥ अधिः-खनित्रम् । शिरोधिः-कन्धरा, यन्माघः
एते शब्दाः स्त्रीलिङ्गाः । राटि:-कलहः । अयं मालाशेषे | "बिभ्राणमायतिमतीमवृथा शिरोधिम्"। ... स्त्रियामुक्तः । गौडस्तु पुंस्याह । आटिः-शरारिः । अटविः- कविः-खलीनम् । यद् गौडःअरण्यम् । परिपाटि:-क्रमः । फालि-दलम् । गालि:- "खलीने स्त्री कविः पुंसि काव्यकृत् शुक्रपण्डिते"।
५ श० परि.
ommam