Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

SR No.: 008409
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 522
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 357

लिङ्गानुशासने पुलिँङ्गप्रकरणम् ।
10
पूगः-सङ्कः, क्रमुकश्च । पुं-नपुंसकोऽयमिति कश्चित् । "भूपकक्षान्तरे पुंसि प्रकोष्ठः कूर्परादधः । “पूर्ग क्रमुक-वृन्दयोः" । इत्यजयः ।
हस्ते च विस्तृतकरें"। मृगः-भिन्दिपालः । अर्थप्राधान्याद् भिन्दपालोऽपि । ।
कोष्ठः
40 मस्तुलङ्गः-मस्तिष्कम् । कुडङ्गः-वृक्षलत्तागहनम् : स्वार्थिके। .
"कुसूलाऽऽत्मीययोः कोष्टः कुक्षेरन्तहस्य च" ।। के कुडङ्गकः, तदेव गृहं च । कालिङ्गः-भूमिकहरुः: वल्लि- [औपच्छन्दसिकम् ॥ ८ ॥ नामत्वात् स्त्रीत्वे फलनामत्वान्नपुंसकत्वे वा प्राप्ते वचनम् ।
अङ्गुष्ठगण्डौ लगुडप्रगण्डदन्ताबल-भुजङ्गयोस्तु देहिनामत्वात् पुंस्त्वमेव । राजकर्कट्यां तु
करण्डकृष्माण्डगुडाः शिखण्डः। वल्लीनामत्वात् स्त्रीत्वम् । तमङ्कः-इन्द्रकोशः । मङ्ग:-धर्मः,
वरण्डरुण्डौ च पिचण्डनाडी- 45 नौः, शिरश्च । [ उपजातिः ॥ ७ ॥
व्रणौ गुणभ्रूणमलक्तकुन्तौ ॥९॥
एते शब्दाः पुल्लिङ्गाः-अङ्गुष्ठः-अङ्गुलिविशेषः । अथ वेगसमुद्गावपाङ्गवर्गौघार्धा
डान्ता दश-गण्ड:मञ्चसपुच्छपिच्छगच्छाः।
"गण्डः कपोले पिटके योगभेदे च गण्डके । वाजौजकिलिजपुञ्जमुना गण्डः प्रवीरे चिढे स्यादश्वभूषणबुद्दे" ॥
50 अक्टः पट्टहठप्रकोष्ठकोष्ठाः ॥ ८॥ ।
लगुड:-लोहमयं प्रहरणम् । प्रगण्ड:-कूर्परांसयोएते शब्दाः पुलिंगाः--वेग:-रयः, किंपाकफलम् ,प्रवाहः, मध्यम । करण्डः-भाण्डविशेषः । कूष्माण्ड:-गणभेदः, 15 मूत्रादिप्रवृत्तिः, मलोत्सर्गः, प्रभावः, शृङ्गारभावः, रेतश्च । भ्रणः, करिश्च । देव्या योनिमन्नामत्यादीषध्यां तु वल्लिनामसमुद्गः-सम्पुटः, समुद्गच्छतीति डे रूप सम उद्गनेस्तु
3. त्वात् स्त्रीत्वम् । गुड:-इक्षुविकारः, गोलकश्च; हखार्थे कपि धनि धजन्तत्वादेव सिद्धम् । अपाङ्गः-नेत्रान्तः, तिलकश्च ।
गुडकः, गुडस्य लत्वे गुलिका । अल्पह्रस्वे कपिति स्त्रीत्वम् 155 वर्ग:-सङ्घातः । रग-वेग-वगोणां घजन्तत्वेन पुंस्त्वे सिद्ध 'हलो गोल इत्यर्थः । इस्तिसन्नाहे तु स्त्री-पंसलिङ्गो वक्ष्यते । गप्रत्ययार्थ वचनम् । अथ धान्तो-ओघः-समूहः, परम्परा, ! शिखण्ड:-चूडा. शिखिशिखा, बहश्च ! वरण्ड:20 इतनृत्तम. उपदेशः, प्रवाहश्च । अघे:-मूल्यम्, पूजाव.. "वण्डो नास्तरावेदी समर-मखरोगयो:"। शेषश्च उणादी घप्रत्ययान्तोऽयम् । घजन्तस्य तु पुंस्त्वं सिद्ध-
के बरण्डकः-भित्तिः । रुण्ड:-कबन्धः । रुण्डान्तत्वाद्
Imm.लि., मेव । अथ चान्तः-मञ्चः-राजासनम्, पयेश्च । अथ वारुण्ड:-सेकपात्रम् । पिचण्ड:-उदरम्, पशोरवयवश्च 160 छान्तात्रयः-पुच्छः-पश्चाद्वागः, यदाह
. अथ णान्तास्त्रयः-नाडीयुक्तं नाङ्या वा वर्ण नाडीव्रण:"पुच्छः पश्चात् प्रदेशे स्वात्"।
। रोगविशेषः । व्रणशब्दस्य पुं-नपुंसकत्वात् तत्पुरुषे परवलिङ्ग25 लाङ्कले तु पु-नपुंसको वक्ष्यते । पिच्छ:-पुच्छम् । ताप्राप्तौ पुंस्त्वार्थ ववनम् । गुणः-पटः; तन्तौ, मौाम् , यद् गोड:
दोषेतरे, सूपकारे, शुम्बे, वृकोदरे, सन्ध्यादा, शुक्लादौ, "पिच्छो लालके पुमान्"।
शौर्यादौ, त्यागादौ, सस्वादौ च णान्तत्वादेव पुंस्त्वम् । भ्रूणः-65 गच्छ:-अनिमतसङ्ख्यापर्यवसानम् । अथ जान्ताः पञ्च
गर्भिणी। शिखौ स्त्रीगर्भे च शान्तत्वादेव पुंस्त्वम् । गुणस्यांवाज:-पिच्छम् । ओजा-विषमसङ्ख्या । क्रिलिजः-कटः ।
शुकनामत्वेन नपुंसकत्वे भ्रूणस्य तु योनिमन्नामत्वेन स्त्रीत्वे प्राप्ते 30 पुजः-राशिः । मुञ्जः-शरेषीका । अथ टान्ती-अवटः
पाठः । अथ तान्ताः सप्त--अलता-यावकः; खार्थिके
! के अलक्तकः । कुन्त:-प्रासः; यदू गौड:रन्ध्रम, कूपः, खिलः, कुहुकजीवी च; अस्य रन्ध्रनामत्वाद् । वाजस्य तु पिच्छतामत्वानपुंसकत्वे प्राप्ते वचनम् । पट्टः
"प्रासे गवेधुकायां ना कुन्तः स्त्री गुरगुलद्रुमे । "पट्टः पेषणपाषाणे व्रणादीनां च बन्धने ।
युधिष्ठिरजनन्यां च ॥
अर्थप्राधान्यात् शलपराचदीर्घायुधा अपि! [उपजातिः॥९॥ चतुष्पथे च राजादिशासनान्तर-पीठयोः ।
पोतः पिष्टातः पृषतश्चो35 पट्टी ललाटभूषायां पट्टी लाक्षाप्रसादने"।
त्पातवातावर्थकपदी। नीत्वं तु बाहुलकात् । अथ ठान्ताश्चत्वारः-हठ:
बुद्बुदगद्मगदो मकरन्दो बलात्कारः, वारिपर्णी च । प्रकोष्ठा
जनपदगन्धस्कन्धमगाधः॥१०॥
15