Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

SR No.: 008409
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 522
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 351

लिङ्गानुशासने पुलिंगप्रकरणम् ।
अपभ्रंशः
50
समूहः-सङ्घातः । निवेशः
“सर्गः खभाव-निर्मोक्ष-निश्चयाऽध्याय-सृष्टिषु । "निवेशः शिबिरोद्वाह-विन्यासेषु"।
मोहोत्साहयोरपि । अपवर्ग:--
. 40 निर्वेशः
"क्रियावसानसाफल्येऽपवर्गस्त्याग-मोक्षयोः"। "मूर्छने पुंगि निर्देशो भोग-वेतनयोरपि" ।
प्रतिसर्गः-सृष्टिः। भङ्गः-ऊर्मिमः, अभिभवश्च । आक्रन्द:प्रदेशः
“आक्रन्दः कन्दने ह्वाने मित्र-दारुणयुद्धयोः”। ... "प्रदेशो देशमाने स्यात् तर्जन्यङ्गुष्टसम्मिते ।
आकर्षः-. भित्तावपि" ॥
"आकर्षः शारिफलके पाशके धूत इन्द्रिये।
45 लेशः-लवः । अवरोहः
आकर्षणेऽपि चाकर्षः कोदण्डाभ्यासवस्तुनि" ॥ "अवरोहोऽश्वतरणे तरोरो लतोद्गमे" ।
अनुकर्षः-रथाधःकाष्ठम् , अनुकर्षणं च । प्रतीहारः-द्वारम्, 10 लङ्गः-पट्टः, कच्छश्च । व्याजः-शाट्यम् , अपदेशश्च । द्वारपालश्च । सम्परायः-ज्यापत्तिः, आयतिश्च; युद्धे तु -नपुंसको
। वक्ष्यते । प्रादेशः-प्रदेशिन्यङ्गुल्या सहागुष्टान्तरम् । अनुबन्धः"पतने स्यादपभ्रंशो भाषाभेदाऽपशब्दयोः"।
"अनुबन्धः प्रकृत्यादेर्दोषोत्पादे विनश्वरे । आरोहः
मुख्यानुयायिनि शिशौ प्रकृतस्यानुवर्त्तने । “आरोहो दैर्घ्य-मानयोः ।
अनुबन्धी च हिकायां तृष्णायामपि कथ्यते" ॥ 15 आरोहणे नितम्बे च समुच्छ्रय-निषादिनोः" ।
स्त्रियां बाहुलकात् । सम्बाधः-भगः, सङ्घले त्वाश्रयलिगः । कम्पः-वेपथुः । उच्छायः-उत्सेधः । उपबहः-उपधानम। अभिमानः-दपेः, ज्ञानम् , प्रार्थना, हिंसा च । आप्लावः-सानम् । परिबर्हः-परिच्छदः, वस्तु, धनम् , नृपार्ह च छत्रचामरादि । भावः
55 दर्शः-रवीन्दुसम्पर्कः, तत्रैव वैदिको विधिः, अवलोकनं च ।। "भावः सत्ता-खभावाऽभिप्राय-चेष्टाऽऽत्मजन्मसु । आपीड:-उत्तंसः, विरोधः, संयत्, उत्पत्तिश्च । एधः
क्रियालीलापदार्थेषु विभूति-बुध-जन्तुषु"। 20 इन्धनम् । आचामः-ओदनमण्डः । आतङ्क:-रोगाश्रयशङ्का,
अनुभावःइष्टवियोगतापे तु पुं-नपुंसको वक्ष्यते । विवेकः-पृथग्भावः ।
"अनुभावः प्रभावे स्यान्निश्चये भावसूचने"। सन्तानः
नाशः-क्षयः, तिरोधानं च । श्रेषः"सन्तानः सन्ततौ देवपक्षे चाऽपत्य-गोत्रयोः"।
"प्रेषणे मईने प्रैषः"। काचः
दोषः-दुष्टिः, वातादिश्च; रात्रौ तु तन्नामत्वात् स्त्रीत्वम् । 25 "काचः पुंसि दृशो रोगे मणौ शिक्ये मृदन्तरे"।
| भागः-अंशः । प्राकारः-सालः । विहारः-क्रीडा, चेष्टा च; भ्रमः-पुच्छम् , तथा
भिक्षुस्थान-बतिचर्ययोस्तु पुं-नपुंसको वक्ष्यते । स्यदः-वेगः । "भ्रमोऽम्बुनिर्गमे श्रान्तो कुन्दाख्यशिल्पियन्त्रके"।
विवधः-पर्याहारः, भारः, मार्गश्च; दीर्घत्वे वीवधः । नीशारः-65 मूछायां तु स्त्री-पुंसलिलो वक्ष्यते । विभ्रमः-भ्रान्तिः, हिमानिलनिवारणः पटः । निष्पावःहावश्च । सम्भ्रमः--
"निष्पावः शूर्पपवने राजमाषे कडङ्गरे । 30 "सम्भ्रमः पुंसि संवेगे साध्वसादरयोरपि"।
पवने शिम्बिकायां च निष्पावो निर्विकल्पके" ॥ . प्रक्रमः-सामर्थ्यम् । विक्रमः-क्रान्तिः, शौर्य च । अनु- | संरावः-शब्दः । उद्यावः-उद्यवनम् ; नपुंसकोऽप्ययमिति
क्रमः-परीपाटिः । उपक्रमः-चिकित्सा, आरम्भः, उपधा च । शाकटायनः । उद्दावः-पलायनम् । उदाहः-उद्ग्रहणम् 170 निष्क्रमः
'निग्राहस्ते वृधल ! भूयात् । पात्रप्रवाहः । 'सङ्काहो मलस्य' मुष्टि“निर्गमे दुष्कुले पुंसि बुद्धिसम्पदि निष्कमः”। रित्यर्थः । संयायः-सम्मिश्रणम् । सन्दावः, सन्द्रावश्व-पलायमम् । 35 पराक्रमः-शौर्यम् , उद्योगश्च । अभिक्रमः-रिपुयात्रा । क्रमः- ! नायः-नीतिः । उन्नायः-उन्नयनम् । अवनायः-अवनयनम् । .."क्रमः शक्ती परीपाट्यां क्रमश्चरण-कल्पयोः” । . परिणायः-शारीणां सर्वतो नयनमित्यर्थः । परिभाषः-अवज्ञा ।
कोठः-मण्डलम् । निवासः-गृहम् । विसर्गः-त्यागः । संस्तावः-देशः, यज्ञे यत्र समेत्य स्तुवन्ति । प्रश्नावः-प्रसवणम् ।16 गोसर्गः-प्रभातम् । निसर्गः-खभावः, सष्टिश्च । सर्गः- प्रद्राक:-पलायनम्। प्रस्तार:-धम्दसां प्रस्तरणम् । बिस्तार:
२ श० परि.
60