Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

SR No.: 008409
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 522
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 345

लिङ्गानुशासने पुलिँङ्गप्रकरणम् ।
40
नैगमः
कदरः-चेतखदिरः, क्षुद्ररोगश्च । खदिरः"स्यानेगमस्तु नागर-वाणिज्योपनिषत्स्वपि"।
"शाकप्रभेदे स्त्री चन्द्रे खदिरो दन्तधावने"। व्यामः-बाह्रोः प्रसारितामुल्योरन्तरम् । प्रामः
तूणीरः-निषङ्गः । वामलूरः-वल्मीकः । खुर:"स्वरे संवसथे नामो वृन्दे शब्दादिपूर्वकः" ।
"खुरः कोलदले शफे"। 3 डिण्डिमः-पटहः । धूमः अनिचिह्नम् । द्रम्मः-रूपयादिमयः।
अङ्करः-प्ररोहः । क्षुर:होमः-हविः । विद्रुमः
"क्षुरः स्याच्छेदनद्रव्ये कोकिलाक्षे च गोक्षुरे"। "विट्ठमो रत्नवृक्षेऽपि प्रवाले पल्लवेऽपि च"।
शालाजीर:-वर्द्धमानः । निरः, झरः, उज्झरश्च-वारिकलम:
प्रवाहः । झझरः-वाद्यविशेषः, नदभेदश्च । टङ्कारः-ज्यानावः, “अथ पाटच्चरे शालौ लेखन्या कलमो नरि"।
प्रसिद्धिश्च । प्रहरः-यामः । शीकर:10 कृत्रिमः-सिलकम् , यद् गौडः
___ "शीकरं सलिले वात-सृताम्बुकणयोः पुमान्" | . "रचिते त्रिषु सिढे ना कृत्रिमं लवणान्तरे"।
ज्वरःरोगः । मुकुरः, मकुरश्चैकार्थों; यदाह
50 स्तोमः-स्तोत्रम्, समूहः, ऋतुश्च । परिस्तोमः, वर्णपरिस्तोमश्च-कुथः । घम:
"मुकुरो मलिकापुष्पे दर्पणे बकुलद्रुमे ।
.: कुलालदण्डे मुकुरो मकुरोऽप्येषु विश्रुतः” ॥ "निदाघाऽऽतपयोधर्म उष्णतेदाम्भसोरपि”।
दर्दुरः-वाद्यविशेषः; मण्डूकवाचिनस्तु योनिमद्देहिनामत्वात् 15 उष्णे तु पुं-नपुंसको वक्ष्यते । आमः-रोगः । श्यामः"श्यामः स्यान्मेचके वृद्धदारके हरिते घने।
स्त्री-पुंसत्वम् । चिकुरः
"चिकुरश्चञ्चले केशे गृहबभ्र-भुजङ्गयोः। वटद्वमे प्रयागस्य श्यामः श्यामा तु वाल्गुलौ ।
पक्षिद्रुभेदयोः शैले" ॥ अप्रसूताङ्गनायां च तथा सोमलतीषधे। . त्रिवृता-शारिवा-गुन्द्रा-निशा-कृष्णा-प्रियङ्गुषु ॥
"चङ्कुरो रथ-वृक्षयोः"। 20 श्यामा नील्यां पिके श्याम मरिचे लवणान्तरे"।
चतुरःवल्मः-ग्रन्थिः । भामः-क्रोधः । जलगुल्मः
"पुंसि स्यात् चतुरश्चक्रगण्डौ चातुरको यथा । "जलगुल्मो जलावः कच्छपे जलचत्वरे" ।
त्रिषु स्यात् तावुभौ नेत्रगोचरे चाटुकारिणि" ॥ सोमः
तुषारः"सोमः कुबेरे पितृदेवतायां वसुप्रभेदे च सुधाकरे च। । "तुषारो हिमभेदे च हिम-शीकरयोरपि"। 25 दिव्यौषधी-श्यामलता-समीर-कर्पूर-नीरेषु च वानरे च" ॥ ! हिमे पुं-नपुंसको वक्ष्यते । दहरः
वहारसचा यक्ष्मः-व्याधिः । सम्मा-नदः, कालश्च इत्यादि। “दहरो मूषिकायां च खल्पभ्रातरि बालके" । 5
यान्तः-भागधेयः-दायादः, राजदेये तु स्त्री-पुंसलिङ्गो पांशुचामरःवक्ष्यते, शुभे तु तनामत्वानपुंसकत्वम् । आमयः-व्याधिः ।! "वपके प्रशंसायां दूर्वाचिततटीभुवि ।
आलयः-भवनम् । अयः-शुभावहं दैवम् । कुलायः-स्थानम् , पूरोटौ धूलिगुच्छे च पुंसि स्यात् पांशुचामरः” । 30 नीडं च । रयः-वेगः। अन्तरायः-विघ्नः । कणयः-प्रासविशेषः। महावीरःलयः
"महावीरः पवौ ताक्ष्य शूरे सिंहेऽपि कोकिले। 10 "लयो विलासे संश्लेषे साम्ये तौर्यत्रिकस्य च"।
मखानले च कर्केच महावीरो जराटके" । तण्डलीयः-शाकविशेष इत्यादि।
शार्करःरान्तः–निर्दरः-कन्दरा । जगरः-कवचम् । कडगरः- "शर्करान्वितदेशे ना दुग्धफेनेऽपि शार्करः” । 35 बुसम् ; अयं पुं-नपुंसक इति कश्चित् । कुटरः, मजीरश्च-मन्थ- | शमीर:-हुस्खा शमी । कूदीरः-हखा कूदी। शुण्डारःकटकः, मजीरस्य नूपुरे पुं-नपुंसकत्वं वक्ष्यते । वटारः-रज्जुः । हखा शुण्डा । वर्करः-नर्म, पश(मेषे) तु यथार्थ लिङ्गम् 175 कररः
भृङ्गार:-कनकालुका । वसिरः-गजपिप्पली, अपामार्गः, समुद्र"कररः ऋकये दीने करीरद्रौ खगान्तरे"।
लवणं च । गौडस्तु
60