Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

SR No.: 008409
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 522
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 258

२००
बृहद्वृत्ति बृहन्यास लघुन्याससंवलिते
[पा० ३. सू० १.]
w
aminenerawww
AARYAAAArunrman
णकारः, “पदान्तावर्गाद्" [१. ३. ६३.] इति निषेधात् [१. २. ४०.] इत्यतोऽसदधिकारस्य प्रयोजनवशादिष्टत्वाद् 40 "तवर्गस्य." [१.३.६०.] इति णकारो न भवति । 'तद्न्य - लाक्षणिकत्वात् , *असिद्धं बहिरङ्गम् * इत्यसिद्धत्वाद् वा, इति । नम्' इति स्थिते “अनतो लुप्"। १. ४. ५९.] इति सेलपि केचित् स्थिति-विधान्तविद्याधरादयः । मात्रमवधारणे, हल् च तत् "धुटस्तृतीयः"[२.१. ७६.] इति दस्य दकारेऽनेन तस्या. मात्रं च, हल मात्राऽस्येति वा-हलमात्रमिति, हलमात्रमितिनुनासिकः (के तन्नयनम्), अत्र तृतीयस्यासत्त्वात् तत्स्था
अत्र लकारस्य सानुनासिको लकार इति । ननु ‘पण नयाः' निकस्यापि नस्यासत्त्वात् “नानो नोऽनङ्गः" [२. १. ९१.]
इत्यत्र परत्वात् तृतीयस्यानुनासिकं बाधित्वा "अदीर्घात"१. 45 इति नलोपो न भवति । के स्कुन्नन्ति “ककुप्-त्रिष्टुभ्०"
३. ३२. ] इत्यनेन द्वित्ते कृते 'पडूण नयाः' इति प्रामोतीत्याह--- उणा०९३२.1 इति निपातनात् किपि ककुभः,"मडु भूषा- अनुनासिके क्रते पश्चाद द्रित्वस्य भावादिति-"अदीघात" याम्" अतः “मृदि-कन्दि-कुण्डि-मण्डि." [ उणा० ४६५.]
[१.३.३२.] इत्यनेन पूर्व द्वित्वं न प्रवतंते, तत्रान्वित्यधिकारात्, 10 इत्यले मण्डलम्, ककुभां मण्डलमिति विग्रहः, भस्य यत्वेऽनन : कृते स्वनुनासिके प्रवर्तत इत्यर्थः ॥१॥
च बस्य मत्वे ककुम्मण्डलम्, असत्त्वानुवृत्तेरस्य मकारस्य "तो मु-मः०" [१. ३. ४०.] इत्यनुसारो न भवति । हल : प्रत्यये च।१।३।२॥ 50 मात्राऽस्येति विग्रहे हलमात्र इति । विदर्मसि विद्म इति ।
त०प्र०-पदान्ते वर्तमानस्य तृतीयस्य स्थाने पञ्च__केचिद् व्यञ्जनस्य स्थानित्वमनुनासिकमात्रस्य तु निमित्तत्वामि
मादौ प्रत्यये परेऽनुनासिको भवति । नित्यार्थ वचनम् । 15 च्छन्तोऽन्यत्राप्यनुनासिकं मन्यन्त इलाह-कन
वाङ्मयम् , गुडलिष्मान् , षण्णाम् । पदान्त इत्येव ? त्यादि । 'त्वहूँ' इत्यादिषु त्रिषु “ॐ चोय"[१, २. ३९.]
यज्ञः, सम्म । चकार उत्तरत्र विकल्पानुवृत्त्यर्थः ॥ २॥ इति कृते ग-ड-दानां -ण-नाः सिद्धाः, असत्त्वाच्च “हखान्छ- ...
ण-नो दे" [१.३.२७.1 इति द्वित्वाभावः, चतुर्थे लकार- श० न्या०-प्रत्यये चेति-'पञ्चमे' इति वर्तते, तच्च 55 . स्यानुनासिको लकार इति, अलौकिकत्वादुपेक्षिताः । किञ्च, । प्रत्ययस्य विशेषणं "सप्तम्या आदिः" [७. ४. १०४.] इति 20 व्यञ्जनस्य स्थानित्वेऽपि पदान्ते प्रथम-द्वितीय-चतुर्थ-षकाराणाम् ! वचनात् तदादिभूतमाह-पञ्चमादौ प्रत्यये इति । नित्या
"धुटस्तृतीयः" [२. १. ७६.] इति तृतीयेन भाव्यम् , शका- | र्थमिति-यद्यत्र 'वा' इति वर्तत वचनमिदमनर्थकं स्यात् , पूर्वेरस्य षत्वेनेति, य-ल-वानां पदान्ते प्रायेण प्रयोगाभावात् , सस्य ! णैव सिद्धत्वादित्यर्थः । वाच आगतमिति "नहेतुभ्यो रूप-मयटी च रेफेण भाव्यम् , तस्य चासन्नत्वाभावात् स्थानित्वाभाव इति वा" [६.३.१५६.] इति मयटि, वाचो विकार इति वा “एक-60
तृतीय एवावशिष्यत इति व्यअनमात्रस्य स्थानित्वमुपेक्षितमिति, स्वरात्" ६.२.४८.1 इति मयटि वाड्मयम । गुर्ड 25 अनुनासिकस्य च निमित्तत्वमिति । नन्विति-परत्वात् तृतीय-1 लेढीति विपि सोऽस्यास्तीति मतो "हो घट"२.१.८२.1
स्यानुनासिकं बाधित्वा द्वित्वमित्यर्थः । नवमिति-पूर्वम् “अ-1 इति ढत्वे "धुटस्तृतीयः" [२.१.७६.1 इति तृतीयत्वेऽनेदीघोद् विरामकत्र्यअने" [१.३. ३२.] इति द्वित्वं न प्रव- नानुनासिके च गडलिण्मान । षष "संख्यानां ाम्" तते, तत्रान्धित्यधिकारात्, कृते तु प्रवर्तत एवेति ॥ १॥ १.४.३३.1 इत्यामो नामादेशे तृतीयत्वेऽनेन णत्वे 'अनाम्-65
नगरी नवतेः' इति प्रतिषेधाभावात् “तवर्गस्य.” [१.३.६०.] न्या०स०-तृतीयेत्यादि-तृतीयस्खेत्युत्तरार्थम् , अन्यथा :
इति नस्य णत्वे षण्णामिति । यजेर्यजनम् “यजि-स्वपि०" 30 वर्गस्येति क्रियेत, तेन प्रार हसतीति सिद्धम् , 'वा' इतीति
[५.३. ८५.] इति ने “तवर्गस्य." [१. ३.६०.] इति "सौ नवेतौ" [१.२.३८. इत्यतो नवेति, "एदोतः [१.:
नस्य अत्वे यशः । सीदन्त्यति मनि सन । चकार इति२. २७.] इत्यतः "पदान्ने' इति, "अ.इ-उवर्ण" [१.२.४१.
चकारः पूर्वसूत्रस्यैवास्य योगस्य शेषतां प्रतिपादयन्नात्मनि 'वा' 70 इत्यतोऽनुनासिक इत्यधिकारत्रयं पादान्तरगतमप्यनुवर्तते *अपेक्षा- ।
इत्यस्य सम्बन्धाभावं तदनुवृत्तेश्चाव्यवधानं च सूचयतीति तोऽधिकार: इति न्यायात् । प्रथम-द्वितीय तृतीयादि बर्गस्यैव ।
भावः ॥ २॥ धर्म इति वर्गस्येव तृतीयः पञ्चमश्चेत्याह-वर्गतृतीयस्येति । स्थान्यासन इति-यदर्गसत्कस्तृतीयस्तर्गसक एवानुनासिक न्या०स०-प्रत्यये चेति । वाआयमिति-बाचां विकारोइत्यर्थः । तम्यनमिति-अत्र तृतीयस्य दस्यासचे तत्स्थानस्य ! ऽवयवो वा “एकस्वरात्" [ ६.२. ४८.] इति मयट , वाच मस्याप्यसस्वा नलोपो न भवति । ककुम्मण्डल मिति-अत्र "तौ आगतं "नृ-हेतुभ्यः०" [ ६. ३. १५६.] इति मयद वा 175 मु-मः"[१.३.४०.] इत्यनेन नानुसारः, "अञ्वर्गात ! गुडलिण्मानिति-अत्र "माऽवर्ण" [२.१. ९४.] इति वने
3h३
2717.1वन्दना६-पापना
..---.-.-rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrammarimmepraanwar