Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

SR No.: 008409
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 522
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 108

都道
बृहद्वृत्ति-गृहस्यास - लघुवाससंवलिते
[पा० १. सू० ३१.
1
।
।
कुपूर्वादेतेः त्रिपि तागमे गणपाठाद् दत्वे च विद् भर्त्सन । ७७३. ] इत्यत्र बहुवचनात् तुप्रत्यये जातु अवधारण-पादपादपूरणयोः । “विदांच् गात्रप्रक्षरणे" क्विपि स्विद् विमर्श- पूरण्योः । यदि इति यदिनाम इत्यत्र साधितः, अर्थोऽपि प्रश्नयोः । वयतेः "शी-री-भू-दूधु०" [ उणा० २०१. ] इत्यत्र एव । यथाकथापूर्वादञ्चतेः "मूलविभुजादयः” [ ५.१.१४४. ] बहुवचनात् किति ते वृति च उत विकल्पे । "वनूयी याचने” इति के यथाकथाच अनादरेणेत्यर्थे । यमेः "पथ-यूथ' 5 अतोऽपि पूर्ववत् से ' यमि रमि नमि० " [ ४ २. ५५. ] इति | [ उणा० २३१.] इत्यादिनिपातनाद् थे आत्वे च यथा 45 नलोपे च बत खेदा-ऽनुकम्पा - संतोष - विस्मयाऽऽमन्त्रणेषु । एतेः योग्यता- वीप्सा ऽनतिवृत्ति-सादृश्येषु । तनेर्यथावत् तथा साम्ये । “निर्घृषी०” [ उणा० ५११.] इत्यत्र बहुवचनाद् वप्रत्यये पुनः शब्दस्य दत्वे नलोपे च पुद् कुत्सायाम् । हन्तेः "क्वचिद्” इष उपमा-ऽवधारणयोः । तौतेः क्विपि निपातनात् तागमाभावे [५. १. १७१.] इति डे निपातनाद् यादेशे च द्य हिंसातु विशेषण-पादपूरणयोः । नौतेः पूर्ववत् नु वितर्के पादपूरणे प्रातिलोम्ययोः । पूर्वमप्येष पुरा शब्दः पठितः, तत्र किल 10 च । यत्पूर्वाचिनोतेः " क्वचिद्” [५. १. १७१.] इति डे खरादिवत् सत्त्वभूते काले, अयं त्वसत्त्वभूते इति । “यांक् 50 या वाक्यान्तरोपक्रमे । “कचि दीप्तौ” अतः "विदन-गगन- प्रापणे” “यतैड् प्रयले" वा अतः " संश्चद्वेहद्०" [ उणा० महनादयः” [ उणा० २७५.] इति निपातनादने कञ्चन कचि ८८२. ] इति कित्यति निपातनाद् यावत् मर्यादा-ऽवधारणदर्थे । किं पूर्वाद्वयतेः पूर्ववत् किति ते किमुत विकल्पे परिमाणेषु । " तनूयी विस्तारे” अस्य पूर्ववन्नपातनात् तावत् “किल श्वैत्य-क्रीडनयोः” “नाम्युपान्त्य-पु-कृ-ज्ञः कः” [ ५. १. अर्थः पूर्वक एव । “दिशत् अतिसर्जने” “वृ-मिथि०” [उणा० 16 ५४. ] इति के किल संप्रश्न-वार्तयोः । किंपूर्वात् किले: ६०१ ] इत्याप्रत्यये ट्यागमे च दिष्ट्या प्रीति सेवनयोः, सभा-55 किङ्किल किलार्थे । किंखित्, उदखित्, आहोस्वित् जन-प्रातिलोम्ययोर्वा । “मृतू प्राणत्यागे” अतः "खरेभ्यः” किमादिपूर्वात् विदेः वि.पि उदोकारागमञ्च, त्रयो ऽप्येते प्रश्न- [ उणा० ६०६. ] इति इप्रत्यये मरि, तत्पूर्वादटतेः "क्वचिद्” वितर्क-विकल्पेषु । अहपूर्वाज्जहातेः "कचिद्” [ ५.१.१७१.] [५. १. १७१. ] इति डे आकारे मर्या सीमबन्धे । “अमण् इति डे अहह अद्भुत खेदयोः । नहपूर्वाद् वातेः “रातेर्वैः” रोगे" अतोऽलि आम पीडायाम् । नमेर्घजि नाम प्रकाश्य20 [ उणा० ८६६. ] इति बाहुलकाद्वैः नहवै, वातेरेव नञ्पूर्वात् संभाव्य क्रोधोपगम-कुत्सनेषु । “असूच् क्षेपणे” अतः " रुक्म- 60 पूर्ववद्वैः नवै द्वावपि प्रत्याख्याने । नञ्पूर्वाद् वाते: “डत्" श्रीष्म." [ उणा० ३४६. ] इति निपातनान्मेऽकारलोपे च [ उणा० ६०५ ] इत्याप्रत्यये नवा विभाषायाम्। " अन स्म अतीते पादपूरणे च । इतिपूर्वाजहातेः "आतो डोऽहाश्वसक् प्राणने” अतः “स्था-च्छा-मा-सा० " [ उणा० ३५७ ] | वा म:" [ ५.१.७६ ] इति डे इतिह पुराश्रुतौ । सहेः इति ये निपातनात् तकारे अन्यत् अभ्यार्थः । अन्यपूर्वात् | "अ" [ उणा० २. ] इत्यकारे सह तुल्ययोग-विद्यमानयोः । त्रायतेः "आतो डोsह्वावाम:" [५. १७६ ] इति डे अन्यत्र नञ्पूर्वान्मातेः "डित्" [ उणा ० ६०५. ] इत्याकारे अमा 65 अन्याधिकरणे काले । शपतेः किपि "जपादीनां पो व:" [२. सहार्थे समीपे च । संपूर्वादमेर्विचि समम् समन्ततोऽर्थे | ३. १०५. ] इति पस्यैकत्र वत्वे शब्, शप् द्वावपि प्रति- “सत्रणि संदानक्रियायाम्" अतः "डित्" [ उणा • ६०५.] महे । अथपूर्वात् कौतेः "कोर्डिम् " [ उणा० ९३९.] इति इत्याकारे सत्रा, स्यतेर्विचि तत्पूर्वात् कमेविंचि साकम्, डिम अथ किम् अङ्गीकारे । “विष्लंकी व्याप्तौ” अतः “पू- सापूर्वाद् ऋध्यतेः "सोरेतेरम्” [ उणा० ९३४.] इति बाहु30 का-हृषि-वषि०” [ उणा० ७२९. ] इत्यन्त्र बहुवचनात् कित्यु लकादमि गुणे च सार्द्धम् एते त्रयोऽपि सहार्थे । “ईच् 70 कारे विषु नानाखे । पढेः क्विपि पटू पाढवे । स्पशेः सौत्रात् गतौ,” "कमूड् कान्तौ,” “षम वैक्लव्ये" एभ्यः “ईड-कम"स्पशि-भ्रस्जेः स्वक्च" [ उणा० ७३१.] इत्युप्रत्यये सकार- शमि-समिभ्यो डित्" [ उणा० ६०५.] इति डिवीमप्रत्यये लोपे च पशु दृश्यर्थे । “खल संचये" इत्यतः "मु-मृ-तृ- ईम् कीम्, सीम् निर्देश- निवेदन - वाक्यपादपूरणेषु । ईम् त्सरि०” [ उणा० ७१६.] इत्यत्र बहुवचनादुप्रत्यये खलु अव्यक्ते, कीम् संशय- प्रश्नानुमानेषु सीम् अभिनयव्याहर 35. निषेध - वाक्यालङ्कार - जिज्ञासा ऽनुनयेषु । यत्पूर्वादेतेः किपि अनि णाऽमर्ष-पादपूरणेष्वित्येके । आङ्पूर्वादमेर्विचि आम् प्रतिवच- 75 त्यस्वात् तागमाभावे यदि, तत्पूर्वान्च नमेर्घनि यदिनाम पक्षा- ना-ऽवधारणयोः । आस्तेः क्विपि आस् स्मृति-खेदयोः कोपे न्तरे । यत्पूर्वात् प्रतिपूर्वाच्च वयतेः किति ते प्रत्यये स्मृति च च । एतेः "ह-मुषि०" [ उणा० ६५१.] इति किति तौ दुराशयप्रकाशनादौ प्रत्युत उक्तवैपरीत्ये । यत्पूर्वादतेः इति एवमर्थे आद्यर्थे हेत्वर्थे प्रकारार्थे शब्दप्रादुर्भावे ग्रन्थ"डित” [ उणा० ६०५.] इति डाप्रत्यये यदा देशाद्यधि- समाप्तौ पदार्थविपर्यासादौ च । अवेः “अ” [ उणा० २. ]
|
25
40 करमे । 'मैं अये' अतः "-सि-कम्ममिनामि०" [ उणा० | इस्यप्रत्यये अव, "अड उबमे," "अट गतौ” आभ्यां पूर्वपद् 80
(
|
।