________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
षड्द्रव्य - पंचास्तिकायवर्णन
ते चेव अत्थिकाया तेकालियभावपरिणदा णिच्चा। गच्छंति दवियभावं
कहानजैनशास्त्रमाला ]
परियट्टणलिंगसंजुता ।।६।।
ते चैवास्तिकाया: त्रैकालिकभावपरिणता नित्याः । गच्छंति द्रव्यभावं
परिवर्तनलिङ्गसंयुक्ताः।।६।।
अत्र पञ्चास्तिकायानां कालस्य च द्रव्यत्वमुक्तम्।
* लोकपूरण अवस्थारूप व्यक्तिकी शक्तिका सदैव सद्भाव होनेसे जीवोंको भी कायत्व नामका सावयवपना है ऐसा अनुमान किया ही जा सकता है। पुद्गलो भी ऊर्ध्व अधो-मध्य ऐसे लोकके [ तीन ] विभागरूप परिणत महास्कंधपनेकी प्राप्तिकी व्यक्तिवाले अथवा शक्तिवाले होनेसे उन्हें भी वैसी [कायत्व नामकी ] सावयवपनेकी सिद्धि है ही ।। ५ ।।
गाथा ६
[१७
अन्वयार्थ:- [ त्रैकालिकभावपरिणताः ] जो तीन कालके भावोंरूप परिणमित होते हैं तथा [नित्याः] नित्य हैं [ ते च एव अस्तिकायाः ] ऐसे वे ही अस्तिकाय, [ परिवर्तनलिङ्गसंयुक्ताः ] परिवर्तनलिंग [ काल ] सहित, [ द्रव्यभावं गच्छन्ति ] द्रव्यत्वको प्राप्त होते हैं [ अर्थात् वे छहों द्रव्य हैं।]
टीका:- यहाँ पाँच अस्तिकायोंको तथा कालको द्रव्यपना कहा है।
* लोकपूरण=लोकव्यापी । [ केवलसमुद्द्यात के समय जीवकी त्रिलोकव्यापी दशा होती है। उस समय ‘यह ऊर्ध्वलोकका जीवभाग है, यह अधोलोकका जीवभाग है और यह मध्यलोकका जीवभाग है' ऐसे विभाग किये जा सकते है । ऐसी त्रिलोकव्यापी दशा [ अवस्था ] की शक्ति तो जीवोंमें सदैव है इसलिये जीव सदैव सावयव अर्थात् कायत्ववाले है ऐसा सिद्ध होता है । ]
ते अस्तिकाय त्रिकालभावे परिणमे छे, नित्य छे; अ पाँच तेम ज काल वर्तनलिंग सर्वे द्रव्य छे । ६ ।
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com