________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
कहानजैनशास्त्रमाला]
नवपदार्थपूर्वक-मोक्षमार्गप्रपंचवर्णन
[ १७१
एते जीवनिकायाः पञ्चविधाः पृथिवीकायिकाद्याः। मनःपरिणामविरहिता जीवा एकेन्द्रिया भणिताः।। ११२।।
पृथिवीकायिकादीनां पंचानामेकेन्द्रियत्वनियमोऽयम्।
पृथिवीकायिकादयो हि जीवाः स्पर्शनेन्द्रियावरणक्षयोपशमात् शेषेन्द्रियावरणोदये नोइन्द्रियावरणोदये च सत्येकेन्द्रियाअमनसो भवंतीति।। ११२।।
अंडेसु पवढ्ता गब्भत्था माणुसा य मुच्छगया। जारिसया तारिसया जीवा एगेंदिया णेया।। ११३।।
अंडेषु प्रवर्धमाना गर्भस्था मानुषाश्च मूछौं गताः। यादृशास्तादृशा जीवा एकेन्द्रिया ज्ञेयाः ।। ११३।।
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
गाथा ११२
अन्वयार्थ:- [ एते ] इन [ पृथिवीकायिकाद्याः] पृथ्वीकायिक आदि [ पञ्चविधाः] पाँच प्रकारके [ जीवनिकायाः] जीवनिकायोंको [ मनःपरिणामविरहिताः] मनपरिणामरहित [एकेन्द्रियाः जीवाः ] एकेन्द्रिय जीव [भणिताः ] [ सर्वज्ञने ] कहा है।
टीका:- यह, पृथ्वीकायिक आदि पाँच [ –पंचविध ] जीवोंके एकेन्द्रियपनेका नियम है।
पृथ्वीकायिक आदि जीव, स्पर्शनेन्द्रियके [-भावस्पर्शनेन्द्रियके ] आवरणके क्षयोपशमके कारण तथा शेष इन्द्रियोंके [-चार भावेन्द्रियोंके ] आवरणका उदय तथा मनके [-भावमनके ] आवरणका उदय होनेसे, मनरहित एकेन्द्रिय है।। ११२ ।।
गाथा ११३
अन्वयार्थ:- [अंडेषु प्रवर्धमानाः ] अंडेमें वृद्धि पानेवाले प्राणी, [ गर्भस्थाः ] गर्भमें रहे हुए प्राणी [च ] और [ मूर्छा गताः मानुषाः] मूर्छा प्राप्त मनुष्य , [ यादृशाः] जैसे [ बुद्धिपूर्वक व्यापार रहित] हैं, [ तादृशाः] वैसे [ एकेन्द्रियाः जीवाः ] एकेन्द्रिय जीव [ ज्ञेयाः ] जानना।
टीका:- यह, एकेन्द्रियोंको चैतन्यका अस्तित्व होने सम्बन्धी दृष्टान्तका कथन है।
जेवा जीवो अंडस्थ, मूर्छावस्थ वा गर्भस्थ छे; तेवा बधा आ पंचविध ओकेंद्रि जीवो जाणजे। ११३।
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com