________________
८६
સમયસાર સિદ્ધિ ભાગ-૨ આકુળતામાં રાગરૂપી અગ્નિસે જલ રહા હૈ. આહા! રાગ આગ દાહ દહે સદા, આહાહા! રાગકી આગમેં દાહ જલતી હૈ અનાદિસે, આહાહાહા ! એ કષાય અગ્નિમેં રાગ અગ્નિ ભી અગ્નિ હૈ, તો વો જલતી હૈ ને અગ્નિસે અત્યંત દુઃખી હૈ પ્રાણી, ચાહે તો શેઠ હો કે રાજા હો કે દેવ હો, યે રાગકી અગ્નેિમેં જલતા હૈ. આહા ! ઉસકો છૂટના હો, ઉસસે છૂટના હો, તો નવતત્ત્વકી પર્યાયમેં જો ભેદ હુવા, ઉસકા લક્ષ છોડકર, એક જીવદ્રવ્ય સ્વભાવક સમીપ જાને પર તેરે સમ્યગ્દર્શન હોગા. આહાહાહા ! સમજમેં આયા?
“ઈસ પ્રકાર યહ એકત્વરૂપસે પ્રકાશિત હોતા હુવા” દેખો. આહાહા! એકરૂપ એકત્વ નામ સામાન્ય જે ઓલા અનેક નવ ભેદ થા, ઉસસે છુટકર ત્રિકાળી જ્ઞાયકભાવકા અનુભવ કરને પર એકત્વપણા આયા. ઈસ પ્રકાર એ એકત્વરૂપસે પ્રકાશિત હોતા હુવા, આહાહાહા ! શુદ્ધનયરૂપસે અનુભવ કિયા જાતા હૈ. શુદ્ધનય નામ જ્ઞાનકી જે શુદ્ધ પર્યાય, ઉસકા વિષય જો ધ્રુવ, એ શુદ્ધનયસે અનુભવ કિયા જાતા હૈ. આહાહા ! અંતર્મુખ હોનેકી દૃષ્ટિસે ઔર અંતર્મુખ હોનેકા જ્ઞાન કા નયસે એ અનુભવમેં આતા હૈ. આહાહાહા! ઐસી બાત હૈ ભાઈ ! “ઔર” એ અનુભૂતિ હૈ યે આત્મખ્યાતિ હૈ. આ ટીકાકા નામ હી આત્મખ્યાતિ હૈ. આહાહા!
નવતત્ત્વકી યોગ્યતાસે ઉત્પન્ન હુઈ પર્યાય, તો યે ભેદમૅસે નિકલકર, આહાહા ! એ ભેદ ઉપરકી દૃષ્ટિ હૈ એ ઉઠાકર અપની દૃષ્ટિ દ્રવ્ય સ્વભાવમેં જોડનેસે ઉસકો અનુભવ દ્રવ્યના હોતા હું, હું તો અનુભવ પર્યાય, પણ વો દ્રવ્ય, આશ્રયસે અનુભવ હુવા, ઉસકો યહાં સમ્યગ્દર્શન ને જ્ઞાનના અનુભવ કહેજેમેં આતા હૈ. આહાહાહા ! સમજમેં આયા? ઔર એ અનુભૂતિ હૈ એ આત્મખ્યાતિ હૈ. આત્માની પહેચાન હૈ. આહાહાહા ભગવાન આત્મા આનંદકા પિંડ પ્રભુ, જ્ઞાનકા સાગર, ગુણકા ગોદામ, અનંત ગુણકા ગોદામ પ્રભુ છે. આહાહા ! ઐસી દ્રવ્યસ્વભાવ ઉપર દૃષ્ટિ દેનેસે અનુભૂતિ હોતી હૈ, યે અનુભૂતિ એ સમ્યક આત્મખ્યાતિ હૈ. એ અનુભૂતિ આત્મા પ્રસિદ્ધ હુવા. ભેદમેં આત્મા પ્રસિદ્ધ નહીં હોતા. આહાહા! ભેદમેં તો રાગકી પર્યાય ઉત્પન્ન હોતી હૈ.
(શ્રોતા - અનુભૂતિ જ્ઞાનકી પર્યાય હૈ?) જ્ઞાનકી પર્યાય હૈ, પણ એ જ્ઞાનકી પર્યાય ત્રિકાળકે આશ્રયસે હુઈ હૈ ને? તો પર્યાય તો કહો. અનુભૂતિ હૈ પર્યાય, પણ કિસકી અનુભૂતિ કિયા? ત્રિકાળ દ્રવ્યકી, અનુભૂતિ. ત્રિકાળ દ્રવ્યકી અનુભૂતિ હૈ અનુભૂતિકી પર્યાયમેં ત્રિકાળ દ્રવ્ય આતા નહીં. પણ ત્રિકાળ દ્રવ્યના સામર્થ્ય હૈ યે અનુભૂતિ મેં આતા હૈ. આહાહા ! ઝીણી વાત બહુ બાપુ! વર્તમાનમાં તો ગરબડ બહુ હો ગઈ હૈ. પહેલી સમ્યગ્દર્શનકી બાતમેં ગરબડ હો ગઈ. હૈ? આવો પ્રભુ એક સેકંડના અસંખ્ય ભાગમાં જીવદ્રવ્ય જો સ્વભાવ ત્રિકાળી શાયક એકરૂપ ભાવ ઉસકી સમીપ જાનેપર અર્થાત્ નવતત્ત્વકા ભેદકો દૂર કરકર, આહાહા ! એક જીવદ્રવ્ય સ્વભાવ ઉસકી સમીપ જાનેપર પર્યાય જ્ઞાનકી વો તરફ ઝૂકનેસે, આહાહા ! જો આત્મા જૈસા હૈ ઐસા અનુભૂતિમું પ્રસિદ્ધ હુવા. ત્યાં આત્મા જૈસા હૈ ઐસા પ્રસિદ્ધ હુવા. આહાહા ! સમજમેં આયા? હૈને? એ અનુભૂતિ હૈ સો આત્મખ્યાતિ હૈ. આહાહાહાહા !
એ ચૈતન્ય દ્રવ્ય મહાપ્રભુ, સચ્ચિદાનંદ પ્રભુ, જિનસ્વરૂપી ભગવાન, ઉસકા અનુભવ કરને પર વો તરફ ઝૂકનેસે, આહાહા ! તબ ઉસકો આત્મખ્યાતિ, આત્મા કૈસા હૈ ઐસી પ્રસિદ્ધિ