________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates कर्ता-कर्म अधिकार
(अनुष्टुम् ) अज्ञानमयभावानामज्ञानी व्याप्य भूमिकाम्। द्रव्यकर्मनिमित्तानां भावानामेति हेतुताम् ।। ६८ ।।
अण्णाणस्स स उदओ जा जीवाणं अतच्चउवलद्धी । मिच्छत्तस्स दु उदओ जीवस्स असद्दहाणत्तं ।। १३२ ।। उदओ असंजमस्स दु जं जीवाणं हवेइ अविरमणं । जो दु कलुसोवओगो जीवाणं सो कसाउदओ ।। १३३ ।। तं जाण जोगउदयं जो जीवाणं तु चिट्ठउच्छाहो । सोहणमसोहणं वा कायव्वो विरदिभावो वा ।। १३४ ।। एदेसु हेदुभूदेसु कम्मइयवग्गणागदं जं तु । परिणमदे अट्ठविहं णाणावरणादिभावेहिं ।। १३५ ।। तं खलु जीवणिबद्धं कम्मइयवग्गणागदं जइया । तइया दु होदि हेदू जीवो परिणामभावाणं ।। १३६ ।।
अब आगेकी गाथाका सुचक अर्थरूप श्लोक कहते हैं:
श्लोकार्थ :- [ अज्ञानी] अज्ञानी [ अज्ञानमयभावानाम् भूमिकाम् ] ( अपने ) अज्ञानमय भावोंकी भूमिकामें [ व्याप्य ] व्याप्त होकर [ द्रव्यकर्मनिमित्तानां भावानाम् ] (आगामी) द्रव्यकर्मके निमित्त ( अज्ञानादि ) भावोंके [ हेतुताम् एति ] हेतुत्वको प्राप्त होता है (अर्थात् द्रव्यकर्मके निमित्तरूप भावोंका हेतु बनता है ) । ६८ ।
इसी अर्थको पाँच गाथाओं द्वारा कहते हैं:
जो तत्त्व का अज्ञान जीवके, उदय वो अज्ञानका । अप्रतीत तत्त्वकी जीवके जो, उदय वो मिथ्यात्वका ।। १३२ ।। जीवका जु अविरतभाव है, वो उदय अनसंयम हि का । जीवका कलुष उपयोग जो, वो उदय जान कषायका ।। १३३ ।। शुभ अशुभ वर्तन या निवर्तन रूप जो चेष्टा हि का । उत्साह करते जीवके, वो उदय जानो योगका ।। १३४ ।। जब होय हेतुभूत ये तब स्कंध जो कार्माणके । वे अष्टविध ज्ञानावरणइत्यादिभावों परिणमे ।। १३५ ।। कार्मणवरगणारूप वे जब, बंध पावें जीव में । आत्माहि जीव परिणाम भावोंका तभी हेतु बने ।। १३६ ।।
२०७
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com