________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
समयसार
२०८
अज्ञानस्य स उदयो या जीवानामतत्त्वोपलब्धिः। मिथ्यात्वस्य तूदयो जीवस्याश्रद्दधानत्वम्।। १३२ ।। उदयोऽसंयमस्य तु यज्जीवानां भवेदविरमणम्। यस्तु कलुषोपयोगो जीवानां स कषायोदयः।। १३३ ।। तं जानीहि योगोदयं यो जीवानां तु चेष्टोत्साहः। शोभनोऽशोभनो वा कर्तव्यो विरतिभावो वा।। १३४ ।। एतेषु हेतुभूतेषु कार्मणवर्गणागतं यत्तु :। परिणमतेऽष्टविधं ज्ञानावरणादिभावैः।। १३५ ।। तत्खलु जीवनिबद्धं कार्मणवर्गणागतं यदा। तदा तु भवति हेतु वः परिणामभावानाम्।।१३६ ।।
गाथार्थ:- [जीवानाम् ] जीवोंके [ या] जो [ अतत्त्वोपलब्धिः ] तत्त्वका अज्ञान है (-वस्तुस्वरूपसे अयथार्थ-विपरीतज्ञान) [ सः] वह [अज्ञानस्य] अज्ञानका [ उदयः ] उदय है [तु] और [ जीवस्य ] जीवके [ अश्रद्दधानत्वम् ] जो (तत्त्वका) अश्रद्धान है वह [ मिथ्यात्वस्य ] मिथ्यात्वका [ उदयः ] उदय है; [ तु] और [ जीवानां] जीवोंके [ यद् ] जो [ अविरमणम् ] अविरमण अर्थात् अत्यागभाव है वह [ असंयमस्य] असंयमका [ उदयः] उदय [भवेत् ] है [ तु] और [ जीवानां] जीवोंके [ यः] जो [ कलुषोपयोगः] मलिन (ज्ञातृत्वकी स्वच्छतासे रहित) उपयोग है [ सः] वह [ कषायोदयः ] कषायका उदय है; [ तु] तथा [ जीवानां] जीवोंके [ यः ] जो [ शोभन: अशोभन: वा] शुभ या अशुभ [ कर्तव्यः विरतिभावाः वा] प्रवृत्ति या निवृत्तिरूप [ चेष्टोत्साहः ] ( मनवचनकाया-आश्रित) चेष्टाका उत्साह है [ तं] उसे [ योगोदयं | योगका उदय [ जानीहि ] जानो।
[ एतेषु ] इनको ( उदयोंको) [ हेतुभूतेषु ] हेतुभूत होनेपर [ यत् तु] जो [ कार्मणवर्गणागतं] कार्मणवर्गणागत (कार्मणवर्गणारूप) पुद्गलद्रव्य [ ज्ञानावरणादिभावै: अष्टविधं] ज्ञानावरणादिभावरूपसे आठ प्रकार [परिणमते] परिणमता है, [ तत् कार्मण-वर्गणागतं] वह कार्मणवर्गणागत पुद्गलद्रव्य [ यदा] जब [ खलु ] वासतवमें [ जीवनिबद्धं ] जीवमें बँधता है [ तदा तु] तब [जीवः ] जीव [ परिणामभावानाम् ] ( अपने अज्ञानमय) परिणामभावोंका [ हेतु:] हेतु [ भवति] होता
है।
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
