Samadhi Tantra

SR No.: 008301
Original Sutra Author: N/A
Author: Devnandi Maharaj
Publisher: Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust
Total Pages: 178
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Yoga, Philosophy, & Religion
File Size: 1 MB

Page 61

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
૪૨ ]
સમાધિતંત્ર
टीका- येनात्मना चैतन्यस्वरूपेण इत्थंभावे तृतीया । अहमनुभूये । केन कर्त्रा ? आत्मनैव अनन्येन। केन करणभूतेन ? आत्मना स्वसंवेदनस्वभावेन। क्व ? आत्मनि स्वस्वरूपे। सोऽहं इत्थंभूतस्वरूपोऽहं । न तत् न नपुंसकं । न सा न स्त्री । नासौ न पुमान् अहं । तथा नैको न द्वौ न वा बहुरहं। स्त्रीत्वादिधर्माणां कर्मोत्पादितदेहस्वरूपत्वात्।। २३।।
છું, (ત્ત સા) ન સ્ત્રી છું, (ત્ત અસૌ) ન પુરુષ છું; (7 y:) ન એક છું (ત્ત હૌ) ન બે છું, (વા) અથવા (ન વદુ:) ન બહુ છું.
ટીકા : જે આત્મા વડે-ચૈતન્ય સ્વરૂપવડે હું અનુભવમાં આવું છું-કોનાથી ? આત્માથી જ-બીજા કોઈથી નહિ, કયા કરણ (સાધન ) દ્વારા ? આત્માહારા–સ્વસંવેદન સ્વભાવ દ્વારા, ક્યાં ? આત્મામાં–સ્વસ્વરૂપમાં, તે હું છું-એવા સ્વરૂપવાળો છું. ન તો હું નપુંસક છું, ન સ્ત્રી છું, ન પુરુષ છું; તથા ન હું એક છું, ન બે છું કે ન હું બહુ છું; કારણ કે સ્ત્રીત્વાદિ ધર્મો છે તે તો કર્મોપાદિત દેહ–સ્વરૂપવાળા છે.
ભાવાર્થ : હું સ્વસંવેદનજ્ઞાનદ્વારા પોતે જ મારા આત્મસ્વરૂપને મારા આત્મામાં અનુભવું છું-અર્થાત્ હું ચૈતન્યસ્વરૂપ સ્વસંવેદનગમ્ય છું. તેમાં સ્ત્રી-પુરુષાદિ લિંગનો તથા એક, બે, વગેરે સંખ્યાના વિકલ્પોનો અભાવ છે.
અન્તરાત્મા વિચારે છે કે જીવમાં સ્ત્રી-પુરુષાદિનો વ્યવહાર કેવળ શરીરને લીધે છે. એક, બે અને બહુવચનનો વ્યવહાર પણ શરીરાશ્રિત છે. જ્યારે શરીર મારું રૂપ જ નથી અને મારું શુદ્ધસ્વરૂપ નિર્વિકલ્પ છે, ત્યારે મારામાં લિંગ-ભેદ અને વચન-ભેદના વિકલ્પો કેવી રીતે ઘટી શકે? આ સ્ત્રીત્વાદિ ધર્મો તો કર્મોપાદિત દેહનું સ્વરૂપ છે, મારું સ્વરૂપ નથી, મારું ચૈતન્યસ્વરૂપ તો તે બધાંથી ૫૨ છે.
વિશેષ
આત્મા શુદ્ધ આનંદસ્વભાવી છે, એક છે–એવો રાગમિશ્રિત વિચાર પણ સ્વભાવમાં નથી. ગુણ-ગુણી તરીકે બે છે ને જ્ઞાન-દર્શનના ઉપયોગે બે છે–એવો ભેદ સ્વરૂપમાં નથી.
આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ અભેદ, ગુણ-ગુણીના ભેદ વિનાનું છે. તેમાં લિંગભેદ, વચન ભેદ, વિકલ્પભેદાદિ કંઈ નથી.
અહીં આચાર્યનું લક્ષ અભેદ-અખંડ આત્માના સ્વરૂપ ઉપર છે; તેથી તેમણે કહ્યું છે કે, વાસ્તવમાં આત્માને સ્ત્રી, પુરુષ, નપુંસકાદિ અવસ્થાઓ નથી, ગુણોના ભેદરૂપ અને કારકોના ભેદરૂપ કલ્પના નથી.
આવી સમજણથી જ્ઞાની ભેદ-વિજ્ઞાન કરી આત્મસ્વરૂપમાં એકાગ્ર થવાની નિરંતર ભાવના ભાવે છે.
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com