Pravachana sara

SR No.: 008294
Original Sutra Author: Kundkundacharya
Author: Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust
Publication Year: 1980
Total Pages: 548
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse
File Size: 3 MB

Page 375

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
३४०
પ્રવચનસાર
[ भगवानश्री
शुभपरिणामः पुण्यमशुभः पापमिति भणितमन्येषु। परिणामोऽनन्यगतो दुःखक्षयकारणं समये।। १८१।।
द्विविधस्तावत्परिणाम:, परद्रव्यप्रवृत्त: स्वद्रव्यप्रवृतश्च। तत्र परद्रव्यप्रवृत्त: परोपरक्तत्वाद्विशिष्टपरिणामः, स्वद्रव्यप्रवृत्तस्तु परानुपरक्तत्वादविशिष्टपरिणामः। तत्रोक्तौ द्वौ विशिष्टपरिणामस्य विशेषौ, शुभपरिणामोऽशुभपरिणामश्च। तत्र पुण्यपुद्गलबन्धकारणत्वात् शुभपरिणाम: पुण्यं, पापपुद्गलबन्धकारणत्वादशुभपरिणामः पापम्। अविशिष्टपरिणामस्य तु शुद्धत्वेनैकत्वान्नास्ति विशेषः। स काले संसारदुःखहेतुकर्मपुद्गलक्षयकारणत्वात्संसारदुःखहेतुकर्मपुद्गलक्षयात्मको मोक्ष एव ।। १८१।।
कारणत्वाच्छभपरिणाम पुण्यं भण्यते। असहो पाव त्ति भणियं द्रव्यपापबन्ध-कारणत्वादशभपरिणामः पापं भण्यते। केषु विषयेषु योऽसौ शुभाशुभपरिणामः। अण्णेसु निजशुद्धात्मनः सकाशादन्येषु शुभाशुभबहिर्द्रव्येषु। परिणामो णण्णगदो परिणामो नान्यगतोऽनन्यगतः स्वस्वरूपस्थ इत्यर्थः। स इत्थंभूतः शुद्धोपयोगलक्षण: परिणामः दुक्खक्खयकारणं दुःखक्षयकारणं दुःखक्षयाभिधानमोक्षस्य कारणं भणिदो भणितः। क्व भणितः। समये परमागमे लब्धिकाले वा। किंच, मिथ्यादृष्टिसासादनमिश्रगुणस्थानत्रये तारतम्येनाशुभपरिणामो भवतीति पूर्वं भणितमास्ते, अविरतदेशविरतप्रमत्तसंयतसंज्ञगुणस्थानत्रये तारतम्येन शुभपरिणामश्च भणितः, अप्रमत्तादिक्षीणकषायान्तगुणस्थानेषु तारतम्येन शुद्धोपयोगोऽपि भणितः। नयविवक्षायां मिथ्यादृष्ट्य दिक्षीणकषायान्तगुणस्थानेषु पुनरशुद्ध-निश्चयनयो भवत्येव।
अन्वयार्थ:- [अन्येषु ] ५२ प्रत्ये [ शुभपरिणामः ] शुम प२ि४॥म [ पुण्यम् ] पुण्य छ भने [ अशुभ:] (५२. प्रत्ये) अशुभ परिणाम [पापम] ५५ छ [ इति भणितम] गेम इथं छ; [अनन्यगतः परिणामः] ५२ प्रत्ये नहि प्रवर्ततो सेयो परिणाम [ समये] समये [ दुःखक्षयकारणम् ] દુઃખક્ષયનું કારણ છે.
ટીકા:- પ્રથમ તો પરિણામ દ્વિવિધ છે-પદ્રવ્યપ્રવૃત્ત (પદ્રવ્ય પ્રત્યે પ્રવર્તતો) અને સ્વદ્રવ્યપ્રવૃત્ત. તેમાં પરદ્રવ્યપ્રવૃત્ત પરિણામ પર વડ ઉપરક્ત (-પરના નિમિત્તે વિકારી) હોવાથી વિશિષ્ટ પરિણામ છે અને સ્વદ્રવ્યપ્રવૃત્ત પરિણામ પર વડ ઉપરક્ત નહિ હોવાથી અવિશિષ્ટ પરિણામ છે. ત્યાં વિશિષ્ટ પરિણામના પૂર્વોક્ત બે ભેદ છેઃ શુભ પરિણામ અને અશુભ પરિણામ. તેમાં, પુણરૂપ પુદગલના બંધનું કારણ હોવાથી શુભ પરિણામ પુણ્ય છે અને પાપરૂપ પુદ્ગલના બંધનું કારણ હોવાથી અશુભ પરિણામ પાપ છે. અવિશિષ્ટ પરિણામ તો શુદ્ધ હોવાથી એક છે તેથી તેના ભેદ નથી. તે (અવિશિષ્ટ પરિણામ), કાળે સંસારદુ:ખના હેતુભૂત કર્મપુદ્ગલના ક્ષયનું કારણ હોવાથી, સંસારદુઃખના હેતુભૂત કર્મયુગલના ક્ષયસ્વરૂપ મોક્ષ જ છે.
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com