________________
પ્રવચન નં. ૬
૭૩
નથી ? એનું કારણ કે આત્માની પેઢીએ ચઢ્યો નથી...આત્માની ધીકતી પેઢી છે પેઢીએ બેઠો નથી. આત્માની પેઢીએ બેસીને વ્યાપાર કરતો નથી. માટીની પેઢીએ બેઠો છે આ ‘મીઠાલાલ પેલેસ’' માટીની પેઢી છે. આત્માની પેઢી ક્યાં છે.
6
ભગવાન આત્મા જાણનાર દેખનાર છે. ત્યાં આવી જા. એકવાર તો તું આવ તને શાંતિ થશે. આ બધું દુઃખ ને આકુળતા મટી જશે. હવે કહે છે કે જ્ઞેયથી જ્ઞાન થતું નથી અને શેયનું જ્ઞાન થતું નથી. જો એમ થાય તો જ્ઞાન પરાધીન થાય, તો જ્ઞાન રહેતું નથી. કારણ કે શેયાકાર અવસ્થામાં, આ (ક્લિપ) જ્ઞેય કહેવાય આ જ્ઞેય છે. શેયાકાર અવસ્થામાં એ જ્ઞેયો જ્યારે જ્ઞાનમાં જણાય છે, એવી જ્ઞાનની અવસ્થા લઈએ તો પણ જ્ઞેયો જ્ઞાનમાં જણાય એવા કાળે, જ્ઞેયોનો જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસ થાય તેવા કાળે, જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં કારણ કે શેયાકાર અવસ્થામાં એટલે જ્ઞેયો જણાય છે એવી જ્ઞાનની અવસ્થાના કાળે એ જ્ઞાન જ્ઞેયને જાણતું નથી આત્માને જાણે છે. આહા !
ફરીથી, કારણ કે જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં એટલે જ્ઞેયો જ્યારે જ્ઞાનમાં જણાય છે તે કાળે, રાગ જણાય, ક્રોધ જણાય, પુણ્ય પાપના પરિણામ જણાય, શરીર જણાય, કે ભગવાનની પ્રતિમા જણાય, આહા..ભલે ભગવાનની પ્રતિમાજી જણાય, ત્યારે કહે છે કે પ્રતિમાની સામે ઉભવા છતાં જાણનાર જણાય છે. પ્રતિમાની સામે ઊભો છે. ચર્મચક્ષુ પ્રતિમાની સામે છે અને જ્ઞાનચક્ષુ આત્માની સન્મુખ છે. આહાહા !
આ આંખ છે આમ (પ્રતિમાની સામે) બીજાને એમ લાગે કે પ્રતિમાના દર્શન કરે છે. હા, ઈનિજ પ્રતિમાના દર્શન કરે છે. જુઓ તો ખરા ! સાધકની સવિકલ્પ અવસ્થાની વાત કરે છે. નિર્વિકલ્પ ધ્યાનમાં જ્યારે જાય ત્યારે તો આત્મા જણાય. એમ તો એ તો બધા સમજી શકે એવી વાત છે. પણ જ્યારે પ્રતિમાની સામે ઈન્દ્રિયજ્ઞાન છે ત્યારે અતીન્દ્રિય જ્ઞાન આત્મા સન્મુખ થયેલું આત્માને જાણે છે. ભગવાનની પ્રતિમાને જાણતો નથી. કારણ કે એ શેયાકાર અવસ્થામાં પ્રતિમા એ શેય અને એને જાણે છે જ્ઞાન એને જ્ઞેયાકાર અવસ્થા કહેવામાં આવે છે. છે તો જ્ઞાનાકાર અવસ્થા એ જ્ઞાનની પર્યાયનું નામ છે તો જ્ઞાનાકાર પણ એ શેયની સાપેક્ષતાથી જોવામાં આવે તો તેને શેયાકાર પણ કહેવામાં આવે છે. શેયો જણાય છે એ અપેક્ષા લઈએ તો તેને શેયાકાર અવસ્થા કહેવામાં આવે છે. એ શેયાકાર અવસ્થામાં પણ જ્ઞાયકપણે જણાયો. જાણના૨૫ણે જણાય છે. આહાહા ! જ્ઞેયપણે જણાતો નથી. શેયના જ્ઞાનપણે પણ જણાતો નથી પણ આત્માના જ્ઞાનપણે જણાય છે.
કારણ કે જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં જ્યારે એ જ્ઞેયો જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસે છે એ સમયની વાત છે. એ સમયે ભલે એ શેય સાપેક્ષથી જ્ઞેયાકાર કહ્યું તો પણ એ સમયે સાધકનું જ્ઞાન એ પર