Page Text
________________
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન | નિમિત્ત ત્યાં છે, તો અગ્નિએ બાળ્યું તેવું કથન કરવામાં આવે છે.
અગ્નિ લાકડાને બાળે છે તે વ્યવહારી જીવનો વ્યવહાર છે. એ વ્યવહારી જીવનો વ્યવહાર છે. વ્યવહારીજીવના વ્યવહાર દ્વારા એને નિશ્ચય સુધી પહોંચાડવા માટે દૃષ્ટાંત આપે છે દૃષ્ટાંતમાંય પણ મુશ્કેલી છે. કેવું છે? કે ઈ આત્મા પરને જાણતો જ નથી. કેવું છે ઈ? અગ્નિના આકારે થવાથી અગ્નિને દહન કહેવાય છે તો પણ ભલે નિમિત્ત નૈમિત્તિક સંબંધથી લાકડાને બાળે છે એમ કહેવાય. કોલસાને બાળે છે પણ અગ્નિ કોલસાને બાળે છે ત્યારે અગ્નિ કાળી થઈ જાય? આહાહા ! અગ્નિ રૂને બાળે ત્યારે અગ્નિ ધોળી થઈ જાય? ન થાય. ઈ એનો સ્વભાવ છોડે નહીં. એમ કહે છે કે તો પણ દાહ્યકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. આહાહા ! દાહ્યકૃત એટલે કે બળવા લાયક પદાર્થથી આ અગ્નિ આવી છે એમ છે નહીં. દાહ્યકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. દૃષ્ટાંત પૂરો થયો.
તેવી રીતે શેયાકાર થવાથી, જેમ પેલું દાહ્યાકાર. મીઠાભાઈ! ઓમાં દાહ્યાકાર શબ્દ હતો ને, આ નિમિત્ત ને ઓલું નૈમિત્તિક. એના આકારે થયું તેથી દાહ્યાકાર હતું ને, ઈ એને બદલે અહીંયા જોયાકાર. જેમકે આ જ્ઞેય છે, આ જ્ઞેય છે એમ અહીંયા છે જ્ઞાન. તો આ જે જ્ઞાનમાં આ શેયોને નિમિત્ત દેખીને, જ્ઞાનની પર્યાય જ્ઞાનાકાર હોવા છતાં શેયની સાપેક્ષતાથી જોતાં એ જ્ઞાનની પર્યાયને જોયાકાર જ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. આહાહા !
હજી આવતી કાલનો દિવસ છે એટલે વાંધો નથી. આ ઝીણી વાત છે. કાલનો દિવસ છે એટલે વાંધો નથી. આ ઝીણી વાત છે એટલે ધીમે ધીમે લેવાય. આમાં ઉતાવળ થાય તેવું નથી.
શેયાકાર થવાથી એટલે જ્ઞાનની પર્યાયમાં સ્વપર પ્રકાશક સ્વભાવનો વ્યવહાર છે. જ્ઞાનની પર્યાયમાં સ્વપર પ્રકાશકનો નિશ્ચય પણ છે અને સ્વપરપ્રકાશકનો વ્યવહાર પણ છે. વ્યવહારની મુખ્યતાથી વાત કરતાં આ જોયો જ્ઞાનમાં જણાય છે તો આ જ્ઞાન શેયને જાણે છે તે અપેક્ષાએ જ્ઞાનને જ્ઞાનાકાર હોવા છતાં ન્નય સાપેક્ષથી તે જ્ઞાનને શેયાકાર કહેવામાં આવે છે. શેય જણાય છે માટે શેયને જાણે છે એમ પણ ઉપચારથી કહેવામાં આવે છે. ખરેખર તો એ વખતે જ્ઞાન જણાય છે.
પણ અગ્નિ તો અગ્નિ છે, લાકડું તો લાકડું છે, જ્ઞાન તો જ્ઞાન છે અને શેય તો શેય છે. શેય ભિન્ન અને જ્ઞાન ભિન્ન છે. છતાં બેયનો થોડો એટલો જ્ઞાતા શેયનો વ્યવહારનો | નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ ગણીને આ જોય જ્ઞાનમાં જણાય છે તો એ વખતે આ જ્ઞાન શેયને જાણે છે તો એ શેયની અપેક્ષાએ જ્ઞાનને શેયાકાર કહેવાય, શેયને જાણે છે એમ કહેવામાં આવે છે.
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |