Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૫
૫૭
પર્યાયમાં શુભાશુભ થાય છે. શુભાશુભનું નિમિત્ત પામીને નવાકર્મનો બંધ બંધાય પણ છે. ઈ કર્મનો ઉદય પણ છે અને આ ઔયિક ભાવ પણ થાય છે અને આ ઔદિયક ભાવનું નિમિત્ત પામીને નવો કર્મ બંધ પણ થાય છે.
જૂનાનો ઉદય હોય અને નવાનો બંધ થાય એવી સ્થિતિમાં પણ એની મધ્યમાં રહેલો ભગવાન આત્મા એનાથી જુદે જુદો રહ્યો છે. જેમ કાદવ કીચડમાં રહેલું સોનું એને કાટ લાગતો નથી એવું ને એવું રહે છે. એમ આ પવિત્ર પરમાત્મા, પોતાના આત્માની વાત છે. સંયોગની મધ્યમાં રહેવા છતાં સ્વભાવ અને સંયોગ બેય એક સત્તા નથી. સંયોગમાં સ્વભાવ નથી અને સ્વભાવમાં સંયોગ નથી. બે વચ્ચે અત્યંત અભાવ છે. બે વસ્તુ સર્વથા ભિન્ન ભિન્ન છે. આહાહા ! લક્ષણ ભેદે ભિન્ન છે. અને પ્રદેશ ભેદે પણ ભિન્ન છે.
લક્ષણ બેયના જુદા જીવ અને અજીવના. લક્ષણ જુદા માટે જીવમાં અજીવ નથી અને વિભાવમાં સ્વભાવ નથી. જુદે જુદા બે તત્ત્વ રહેલા છે એમ જેને શુદ્ધાત્માનો ખ્યાલ આવ્યો, કે જ્ઞાયકભાવ આ પરિણામથી ભિન્ન છે. હવે તે જ્ઞાયક જીવતત્ત્વ સામાન્ય શુદ્ધાત્મા છે એને દૃષ્ટિમાં કેમ લેવો ? એને અનુભવવો કેમ ? બે પ્રશ્ન હતા ને. શુદ્ધાત્માનું સ્વરૂપ શું અને એ જાણવામાં કેમ આવે ? એમાં પહેલાં પ્રશ્નનો ઉત્તર આપ્યો કે પરિણામ માત્રથી આત્મા જુદો છે. ક્રોધ, માન, માયા, લોભનાં પરિણામથી આત્મા જુદો છે. સુખ દુઃખના પરિણામથી પણ આત્મા જુદો છે. પૃથક્ છે બે વસ્તુ, અલગ અલગ છે. એવો જે આત્મા, એ આત્માનો ખ્યાલ કહીને હવે એનો અનુભવ કેમ થાય ? એ કળા બતાવે છે. છેલ્લી દોઢ લીટીમાં છે, ત્યાં સુધી આપણે આવ્યું.
કે તે સંયોગમાં રહેલો આત્મ સ્વભાવ તે સમસ્ત એટલે બધા પ્રકારના અન્ય દ્રવ્યોના ભાવોથી, અન્ય દ્રવ્યોના ભાવો એટલે તે, નોકર્મના ભાવો સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ તેનાથી
આ આત્મા જુદો છે અને જે કર્મ છે તેમાં રહેલા જે તેના ભાવો રાગ-દ્વેષ, મોહ સુખ દુઃખના પરિણામ એ જડ કર્મની સત્તામાં છે. એ સમસ્ત અન્ય દ્રવ્યના ભાવો, રાગદ્વેષ આત્માનો સ્વભાવ નથી. એ કર્મનો સ્વભાવ છે. એ કર્મમાં રહેલો એનો અનુભાગ છે.
ચાર પ્રકારના કર્મનો બંધ થયો’તો પૂર્વે પ્રકૃત્તિબંધ, સ્થિતિબંધ, પ્રદેશબંધ અને અનુભાગ બંધ એમાં જે મોહકર્મ પુદ્ગલ જેમાં ખાટો, મીઠો રસ હોય છે. એમાં ખાટા, મીઠા પરિણામ થાય છે. લીંબુ ખાટું હોય, સાકર મીઠી હોય પણ એ નોકર્મના પરિણામ છે. એ પરિણામ ખાટા મીઠાના પરિણામ આત્મામાં થાય છે કે લીંબુ અને સાકરમાં રહેલા છે ? ક્યાં રહેલા છે? ખાટા પરિણામ લીંબુમાં રહેલા છે, મીઠા પરિણામ સાકરમાં રહેલા છે તો સાકર ઉડીને અહીંયા આવતી નથી અને સાકરની મીઠાશ ઉડીને અહીંયા આવતી રહે તો સાકર ન રહે
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |