________________
પ્રવચન નં. ૩૦
૩૮૭ નિશ્ચયનયથી પ્રમત્ત અપ્રમત્ત નથી તો સાપેક્ષ વ્યવહારનયથી આત્મામાં પ્રમત્ત અપ્રમત્ત દશાઓ છે એ આવી જશે. છે જ નહીં વસ્તુમાં. પર્યાયમાં ભલે હો, પણ મારે તો વસ્તુ બતાવવી છે. નથી અપ્રમત્ત કે પ્રમત્ત, સાતમા ગુણસ્થાનથી ચૌદમાં ગુણસ્થાન સુધીની અપ્રમત્ત દશાઓ, દશા દશામાં છે. દશા દ્રવ્યમાં નથી. સોનાનો ઘાટ સોનાની પર્યાયમાં છે. પણ એ ઘાટ સોનામાં નથી. અરે ! તો શું અદ્ધરથી થાય છે? કે હા. અદ્ધરથી થાય છે. સોનાને સોનાનો ઘાટ અડતો નથી. જો સોનાને સોનાનો ઘાટ અડી જાય તો ઘાટનો તો નાશ થશે તો સોનાનો નાશ થઈ જશે. માટે ઘાટ ઘાટમાં છે. સોનું સોનામાં છે. બે ઉપાદાન છે એક ત્રિકાળી ઉપાદાન ને એક ક્ષણિક ઉપાદાન. નથી શબ્દ વાપર્યો. આહાહા !
નથી, આ દશાઓ આત્મામાં નથી. કઈ નથી નથી ? શિષ્ય પૂછતો નથી. જિજ્ઞાસુ છે તૈયાર થયેલો છે. નિકટભવિ જીવ છે, આ નિકટભવિ જીવનો પ્રશ્ન છે. કે સાહેબ આઠ કર્મ કેવા છે. ઘાતિ અઘાતિના ભેદ શું? ૧૪૮ કર્મ પ્રકૃત્તિના ભેદ શું? કયા ગુણ સ્થાને કયો ઉદય થાય? વિછૂતી સંક્રમણ ક્યારે થાય? એ કાંઈ પૂછ્યું નથી. નવતત્ત્વના ભેદ શું એ કાંઈ પૂછ્યું નથી. છ દ્રવ્યનું સ્વરૂપ શું એ પૂછ્યું નથી. એક ફક્ત પોતાનો શુદ્ધાત્મા કેવો છે અને એનો અનુભવ કેમ થાય ? અનંતકાળથી મને આ આત્મા દેખાણો નથી, અનુભવમાં આવ્યો નથી, એવો મારો પ્રશ્ન છે.
નથી અપ્રમત્ત કે પ્રમત્ત નથી. પ્રમત્ત એટલે એકથી છ ગુણસ્થાન મિથ્યાત્વના પરિણામ નથી એમ કહ્યું કે કઈ નયથી નથી? કે વ્યવહારનયથી તો છે કે નહિ મિથ્યાત્વનાં પરિણામ? પણ ભાઈ આ ધર્મપિતા શું કહે છે? નય લગાડી જ નથી. નયથી સમજાવી શકાય. બીજાને સમજાવવાનો કાળ હોય ત્યારે, પણ ૬૦ વરસથી સાંભળ્યા પછી હવે નયની શું જરૂર છે? સાંભળ્યું ઘણું હવે. કહે છે તે સ્વભાવથી જ. નય સાપેક્ષ છે, સ્વભાવ | નિરપેક્ષ છે. આહાહા !
નથી અપ્રમત્ત કે પ્રમત્ત નથી. કેટલાકને એકાંત લાગે, લાગે તો લાગો. આહાહા ! અમૃત છે. અમૃતચંદ્ર આચાર્યનું અમૃત ઝરશે હમણાં આમાં. આહાહા ! નથી અપ્રમત્ત કે પ્રમત્ત નથી જે એક જ્ઞાયકભાવ છે. છે છે ને છે, ત્રણે કાળે છે. અને ત્રણેયકાળ પ્રમત્ત અપ્રમત્ત દશા આત્મામાં નથી. સિદ્ધ પરમાત્મામાં તો નથી ચૌદ ગુણસ્થાન, પણ સંસારી જીવની પર્યાયમાં ચૌદ ગુણસ્થાન હોવા છતાં નથી લે ! અમે તારી વાત કરીએ છીએ અત્યારે. તારામાં પરિણામ થાય છે એ અમને ખબર છે. પરિણામના અસ્તિત્વને ઉડાડતા નથી પણ તારા ત્રિકાળી સ્વભાવમાં એ નથી અમારે એમ કહેવું છે. તે ન સમજી શકતો હોય તો પૂછજે અમને. આહાહા! નથી અપ્રમત્ત કે પ્રમત્ત જે એક જ્ઞાયકભાવ છે. તે છે ને