Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૨ ચારિત્રની અલ્પ સ્થિતિ છે એટલે મુખ્યપણે સમ્યગ્દર્શન ને જ્ઞાન શબ્દ વાપરે છે. ૧૪૪ ગાથામાં પણ સમ્યગ્દર્શન-સમ્યજ્ઞાન નામ પામે છે તેમ કહ્યું. નહીંતર સ્વરૂપાચરણ ચારિત્ર તો સાથે પ્રગટ થાય છે પણ ત્યાં સ્વરૂપાચરણ ચારિત્રની વાત લીધી નથી. તે સમ્યજ્ઞાન પ્રગટ થયા પછી તે આત્માને કેવી રીતે જાણે છે. સવિકલ્પદશા હોય કે નિર્વિકલ્પધ્યાનદશા હોય તેનું એક દૃષ્ટાંત આપે છે.
વળી, વળી એટલે વિષય બદલ્યો. પહેલાં દૃષ્ટિના વિષયની મુખ્યતાથી વાત કરી. હવે જ્ઞાનની મુખ્યતાથી વાત કરે છે. વળી, એક બીજી પણ વાત હું કહું છું. વળી દાઢ્યના આકારે થવાથી, જે બળવા યોગ્ય પદાર્થના આકારે થવાથી, અગ્નિ છે તે બાળનાર છે અને બળવા યોગ્ય જે પદાર્થો છે છાણા, અડાયા હોય, લાકડું હોય કે સૂકા તરણા હોય ખડ, તેને બાળે છે અગ્નિ તેથી અગ્નિને દહન કહેવાય છે.
જેને અગ્નિનો ખ્યાલ નથી. તેને બે પ્રકારે સમજાવે છે, સમજાવવાના બે પ્રકાર છે. એક અદ્ભુત વ્યવહાર અને એક સભૂત વ્યવહાર. સમજાવવી છે અગ્નિ. પણ અગ્નિને જે જાણતો નથી તેવા અગ્નિના અજાણ જીવને સમજાવે છે કે જે લાકડાને બાળે તેને અગ્નિ કહેવામાં આવે છે. ખરેખર ઇંધનમાં અગ્નિ નથી અને અગ્નિમાં બંધન નથી. ખરેખર અગ્નિ લાકડાને અડતી નથી અને લાકડું અગ્નિને અડતું નથી. બે પદાર્થ ભિન્ન-ભિન્ન છે.
છતાં પણ જે અગ્નિના સ્વરૂપને સમજતો નથી તેને સમજાવવા માટે નિમિત્તની સાપેક્ષતા દ્વારા પણ ત્રિકાળ ઉપાદાન સમજાવવું છે, ક્ષણિક ઉપાદાન નહિ. નિમિત્તની સાપેક્ષતા દ્વારા નિમિત્તે સમજાવવાનો ઈરાદો નથી. નિમિત્ત કર્યા છે તેમ સમજાવવું નથી. અગ્નિ લાકડાને બાળે છે એમ સમજાવવું નથી. કેમકે અગ્નિ લાકડાને બાળતી નથી. પણ તે બે વચ્ચે નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ દેખીને તે નિમિત્ત દ્વારા અગ્નિનું જ્ઞાન કરાવવું છે. અગ્નિની ઉષ્ણતાનું જ્ઞાન નથી કરાવવું પણ અગ્નિનું જ્ઞાન કરાવવું છે. ધ્યાન રાખજો. દષ્ટાંત મુદ્દાનો છે. ફરીને આ લેવું છે શેમાં કે જોયો જ્યારે જ્ઞાનમાં જણાય છે, ત્યારે જાણનાર જણાય છે ત્યાં સુધી આ વાતને લઈ જાવી છે. મુદ્દાની આ વાત છે.
કે જે અગ્નિના સ્વરૂપને જાણતો નથી. તેને બે પ્રકારે ભેદથી સમજાવે છે. એક નિમિત્ત સાપેક્ષથી સમજાવે, પરાશ્રિત વ્યવહાર અને એક ભેદાશ્રિત વ્યવહારથી સમજાવે. પરાશ્રિતથી સમજાવે છે કે લાકડાને બાળે તેને અગ્નિ કહેવામાં આવે છે. પછી જે લાકડાને બાળે છે તે અગ્નિ છે તે સ્થૂળ વ્યવહારને છોડી દે છે. ત્યારે અગ્નિ કોને કહેવી? કે ઉષ્ણ તે અગ્નિ. તે પણ વ્યવહાર છે, તે પણ નિશ્ચય નથી. કેમકે ઉષ્ણતા તે અગ્નિનો એક અસાધારણ ધર્મ છે પણ બીજા અનંતાધર્મો અગ્નિમાં રહેલા છે. નિમિત્ત દ્વારા અગ્નિને ઉપાદાન
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |