________________
૩૬૮
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન જણાય. એ જ્ઞાનમાં આત્માને જાણે નહિ, પ્રયત્ન ન કરે જાણવાનો, તો પણ જણાય એમ, જો જણાતો ન હોય તો ક્યારેય કોઈને જાણવામાં પણ ન આવે. જણાય છે માટે જાણે છે, જણાય છે માટે જાણે છે ને એટલે અનુભવ થઈ જાય છે.
જ્ઞાનકળામાં અખંડનો પ્રતિભાસ” જ્ઞાનની વર્તમાન પર્યાયનું સામર્થ્ય, વર્તમાન પર્યાય હો. દરેકને વર્તમાન પર્યાયમાં જ્ઞાન હોય. જ્ઞાન વિનાનો જીવ ન હોય. રાગ વિનાનો જીવ મળે. અનંતા જીવો છે રાગ વિનાના. હૈ! અનંતા જીવો રાગ વિનાના. હા ! સિદ્ધને જો ને, અનંતા સિદ્ધ છે. જ્ઞાનની વર્તમાન પર્યાયનું સામર્થ્ય સ્વને જાણવાનું છે. આહાહા ! સ્વપર બેયને જાણવાનું સામર્થ્ય એમ આમાં લખ્યું નથી. છે નહિ લખે ક્યાંથી? બોલે ક્યાંથી જ્ઞાની? આહા ! તને સ્વપરપ્રકાશકનો પક્ષ થઈ ગયો છે. આહાહા ! એટલે જાણે જ્ઞાની પણ સ્વપરપ્રકાશકમાં હશે એમ છે નહિ.
પર્યાયનું સામર્થ્યસ્વને જાણવાનું છે. આગળ, આબાળ-ગોપાળ સૌને સદાકાળ, નાનામોટા એકેન્દ્રિયથી માંડીને નિગોદથી માંડીને બધા સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિયના જીવો. બાળ-ગોપાળ સૌને બધાને કોઈ બાકી નહિ, સૌને. પછી કોઈ કોઈ વખતે? કે નહિ સદાકાળ. કે રાત્રે ઊંઘમાં? રાત્રે ઊંઘમાં પણ આત્માનો અનુભવ થાય છે. જણાય છે પણ એને જાણતો નથી ઈ તો એની ભૂલ છે. સદાકાળ અખંડ પ્રતિભાસમય એટલે જ્ઞાન અને દર્શન બે ગુણ છે આત્મામાં, એને પ્રતિભાસમય કહેવાય. જ્ઞાન પણ પ્રતિભાસમય, દર્શન પણ પ્રતિભાસમય. અખંડ પ્રતિભાસમય ત્રિકાળી સ્વ જણાય છે. આહાહા ! બધાયને સ્વ જણાય છે. જ્ઞાયક જણાય છે. કોઈને જ્ઞાનમાં રાગ જણાતો નથી. અત્યાર સુધી આત્માએ રાગને જાણ્યો નથી. આહાહા !
અત્યાર સુધી દેવ-ગુરુ શાસ્ત્રને આત્માના જ્ઞાને પ્રભુ જાણ્યા નથી. એને જાણનારું ઈન્દ્રિયજ્ઞાન હતું. એને તું જ્ઞાન માની બેઠો છો, એનું નામ સંસાર છે. આહાહા ! પરને જાણવાનાં લોભમાં સઘળો આ સંસાર છે. આહાહા ! અખંડ પ્રતિભાસમય ત્રિકાળી સ્વ જણાય છે. જણાશે એમ લખ્યું નથી. વર્તમાન આહાહા! પ્રેઝન્ટટેન્શ એમ કહે છે અંગ્લીશમાં. ત્રિકાળી સ્વ જણાય છે પણ તેની દૃષ્ટિ પરમાં પડી હોવાથી, આ રાગને કરું છું ને રાગને હું જાણું છું એવા અશુદ્ધ આત્માને સમયે સમયે જાણે છે અને અશુદ્ધ આત્માની પ્રાપ્તિ સમયે સમયે મિથ્યાત્વની થાય છે.
અશુદ્ધ જાણે આત્માને તે અશુદ્ધ આત્મા મેળવે. આહાહા ! તેની દૃષ્ટિ પરમાં પડી હોવાથી ત્યાં એકત્વ કરતો થકો પરને જાણીને એમાં એકત્વરૂપે પરિણમે છે. ઈન્દ્રિયજ્ઞાનનો ધર્મ છે પરને જાણીને પરમાં એત્વ કરે અને અતીન્દ્રિયજ્ઞાનનો ધર્મ છે જ્ઞાયકમાં એકત્વ