Page Text
________________
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
આ સાંભળવાની રીત ને કળા ને વિધિ. તેને સાંભળતાં પણ લક્ષ જ્ઞાયકનું રહે છે. તેને એટલે એવા જીવને દેશનાલબ્ધિ સાંભળતી વખતે અથવા ટેપ સાંભળતી વખતે પણ તેના લક્ષમાં જ્ઞાયકનું લક્ષ રહ્યા કરે છે. જ્ઞાયકનું લક્ષ છૂટતું નથી. ઉપયોગ ભલે બહાર છે પણ અંદરમાં તેનું લક્ષ હું જ્ઞાયક જ્ઞાતા છું તેવું લક્ષ થયા કરે છે. તેને તેવા જીવને ચિંતવનમાં પણ જ્યારે ચિંતવન ચાલતું હોય ઘરે બેસીને એકાંતમાં સ્વાધ્યાય કરતાં ચિંતવન ઉપડે, સાંભળતાં ચિંતવન ઉપડે કે એકાંતમાં બેસીને ચિંતવન કરતો હોય તેને ચિંતવનમાં પણ હું પરિપૂર્ણ જ્ઞાયકવસ્તુ છું. મારે કાંઈ કરીને મેળવવું છે, મારે કાંઈ કરીને પ્રાપ્ત કરવું છે એમ નથી. હું પરિપૂર્ણ જ્ઞાયકવસ્તુ છું એમ જોર કરે છે અંતરમાં. તે જીવને સમ્યક્ત્વ સન્મુખતા કહે છે, રહે છે. મંથનમાં પણ અને પછી ચિંતનમાં આવી ગયું. સાંળભતી વખતે આવ્યું હતું, પછી ચિંતનમાં આવ્યું, હવે મંથનમાં પણ લક્ષ જ્ઞાયકમાં જ હોય છે.
આ ચૈતન્યભાવ પરિપૂર્ણ વસ્તુ છે એમ તેના જોરમાં રહે છે, તેને ભલે હજી સમ્યગ્દર્શન થયું ન હોય, હજી સમ્યગ્દર્શન થયું નથી પણ જોર જ્ઞાયકનું છે. જેટલું કારણ આપવું જોઈએ તેટલું કારણ ન આપી શકે તો પણ તે જીવને સમ્યક્દ્ની સન્મુખતા થાય છે. સમ્યગ્દર્શન ભલે પ્રગટ ન થયું હોય પણ તેના લક્ષમાં તેનું વલણ જ્ઞાયક તરફ જાય છે. તેથી તેને સમ્યક્ત્તી સન્મુખતા કહે છે, થાય છે. તે જીવને એટલે આવા જીવને અંદર એવી લગની લાગે છે કે હું જગતનો સાક્ષી છું-બસ જ્ઞાયક છું.
આ મૂળ ચીજ અહીંથી છે. હું જગતનો સાક્ષી છું, એટલે જગતનો હું કર્તા નથી, જગતનો હું માલિક નથી, જગતનો હું સ્વામી નથી, હું તો જગતનો સાક્ષી છું. જગતમાં પોતાના આત્મા સિવાય આખું વિશ્વ આવી જાય અને જગતમાં અંદરમાં કેટલા ગુણના ભેદો છે અને કેટલા પર્યાયના ભેદો છે તે અંદરનું જગત છે ને એક જગત બહા૨ છે તેનો સાક્ષી હું છું. પોતામાં અંતરમાં થતાં પરિણામો તેનો પણ સાક્ષી અને જગતમાં પણ જે કાંઈ પદાર્થો પરિણમે છે તેનો પણ હું સાક્ષી છું, હું કર્તા નથી. જ્યાં સુધી જીવને કર્તૃત્વબુદ્ધિ છે ત્યાં સુધી તે સમ્યકૂની સન્મુખ થઈ શકતો નથી.
સમ્યક્ત્વ ભલે ન હોય પણ રાગનો હું કર્તા છું ને પર્યાયનો કર્તા છું, આ પર્યાય તો કરવી જોઈએ મારે, તો તે વિકલ્પાત્મક ભૂમિકામાં પણ સાક્ષીના પક્ષમાં ઊભો નથી પણ કર્તાના પક્ષમાં ઊભો છે. તે જીવને એટલે કે સમ્યક્ સન્મુખ થયો તે જીવને એવી લગની લાગે છે કે હું જગતનો સાક્ષી છું. સાક્ષી એટલે જ્ઞાતા-દષ્ટા છું, જ્ઞાયક છું અને જાણનાર છું એવા દૃઢ સંસ્કાર અંદ૨માં પાડે કે જે સંસ્કાર ફરે નહિ, એ મૂળ વાત છે. એવા દૃઢ સંસ્કાર અંદરમાં પાડે છે કે તે સંસ્કાર હવે ફરતા નથી. તેથી ત્યાંથી પાછો ફરતો નથી. પાછો પડતો
૨૦
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |