Page Text
________________
उ४०
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન સ્વપરનો એને પ્રતિભાસ થાય છે દર્પણમાં.
એવી રીતે જ્ઞાનની એક સમયની પર્યાય, જરા ઊંડી-ઝીણી વાત છે. આસ્તે-આસ્તે લઈએ આપણે. જ્ઞાન સામાન્યની અપેક્ષાએ જ્ઞાન એક જ છે. આના ચાર શાસ્ત્રના આધાર પણ આપણે હમણાં જશું. કેમકે વિલ્પાત્મકપણે બધાય જ્ઞાનમાં છે, આઠેય જ્ઞાનમાં ત્રણ કુજ્ઞાન અને પાંચ સમ્યકજ્ઞાન આઠ પ્રકારના જ્ઞાન થાય છે. એ આઠેય પ્રકારના જ્ઞાનોમાં આ સ્વપરનો પ્રતિભાસ થાય છે. પરંતુ વિશેષ વિશેષ વિષયોની અપેક્ષાએ તે જ જ્ઞાનના એક જ જ્ઞાનના બે ભેદ થઈ જાય છે. જ્ઞાન તો એક પ્રકારે ઉદય થાય છે ઉત્પન્ન થાય છે. સમ્યજ્ઞાન ને મિથ્યાજ્ઞાન ઉત્પન્ન થતું નથી.
જ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે, ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે. લક્ષણ પ્રગટ થાય છે. હવે જે ઉપયોગ લક્ષણ છે એ જ શાયકને વિષય કરે તો સમ્યજ્ઞાન છે, અને જો પરની સન્મુખ થઈને પરને જાણવા જાય તો મિથ્યાજ્ઞાન છે, એમ કહે છે. જ્ઞાનના બે ભેદ થઈ જાય છે. સમ્યજ્ઞાન અને મિથ્યાજ્ઞાન.
હવે આના આધાર હું આપું છું ચાર શાસ્ત્રોમાં છે. આમ તો ઘણાં શાસ્ત્રોમાં છે પણ થોડા આધાર લઈ લઈએ. પ્રવચનસાર ગાથા ૧૨૪, સમયસાર ગાથા ૨, પુરુષાર્થ સિદ્ધિ ઉપાય ગાથા ૧, પંચાધ્યાયી ભાગ ૧-ગાથા ૫૪૧, “જે અર્થ વિકલ્પ જ્ઞાનું પ્રમાણ જે આપણે વાંચ્યું એ. એમ ચાર જગ્યાએ આ છે. અને એમાં સ્પષ્ટ શબ્દોમાં છે કે સ્વપરપદાર્થોને જાણે છે એમ નહીં, પણ સ્વપરપદાર્થનું અવભાજન થાય છે, પ્રતિભાસન થાય છે, ઝલકે છે.
સ્વ ને પર બે પદાર્થો જ્ઞાનમાં, બધાના જ્ઞાનમાં અત્યારે આ સમયે પણ અનંતા જીવો પોતાના આત્મા સિવાય અનંતા જીવો, એક-એક જીવ તેના ભૂત-ભવિષ્ય વર્તમાન ત્રણ કાળના પર્યાયો સહિત એક જીવ, એવા અનંતા જીવો જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસે છે અત્યારે બધાને. એમ એક પરમાણું, એક પરમાણુંનું ભૂત ભવિષ્ય વર્તમાન ત્રણકાળની પર્યાય સહિતનું પરમાણું દ્રવ્ય, એવા અનંતા-અનંત પરમાણું અત્યારે પ્રતિભાસે છે જ્ઞાનમાં. જ્ઞાન એને જાણે છે એમ નહીં, પ્રતિભાસે છે.
એવી રીતે પોતાનો આત્મા પણ ભૂતકાળની પર્યાય ગઈ, વર્તમાનમાં છે અને ભવિષ્યકાળ જે પર્યાયો થશે. તે અતીત, અનાગત અને વર્તમાન ત્રણકાળની પર્યાય સહિતનો પોતાનો આત્મા પણ વર્તમાન જ્ઞાનમાં એ પ્રતિભાસે છે. શું આ જ્ઞાનની તાકાત ! પ્રતિભાસે છે, હવે પ્રતિભાસે છે એનો આવિર્ભાવ થાય છે એટલે આત્મા કર્તા નથી. પ્રતિભાસ થાય છે એટલે ક્રમબદ્ધ પર્યાય આવી ગઈ એમાં. એવો પાઠ છે કે જેટલા આકારો પ્રતિભાસે છે, પછી એ
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |