Page Text
________________
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
કાલના વ્યાખ્યાનમાં ગુરુદેવે એક વાક્ય કહ્યું હતું. સવા૨ે વ્યાખ્યાન ચાલે છે ટેપ એમાં નિયમસારમાં. ગુરુદેવે એક અપૂર્વ વાત એવી કરી કે ‘‘વ્યવહારનયની જે પ્રશંસા કરે છે અને નિશ્ચયનયની જે નિંદા કરે છે એ મનુષ્ય પશુ સમાન છે’’ આવું વાક્ય બોલ્યા’તા. એક ભાઈએ મને આવીને કહ્યું અને કેસેટમાં છે ઈ. ફરીથી સાંભળવું હોય તો. ગુરુદેવ બોલ્યા છે ઈ જ કહું છું. વ્યવહારનયની જે પ્રશંસા કરે છે અને નિશ્ચયનયની નિંદા કરે છે, નિંદા-પ્રશંસા, એ મનુષ્ય પશુસમાન છે. આહાહા !
પરંતુ નિશ્ચયનય એકત્વની સમીપે નજદીક લાવીને હજી અનુભવ નથી થયો. નજીક લાવીને આત્મામાં જ્ઞાન ચેતનાને સ્થાપિત કરી અજ્ઞાન ચેતનાનો વ્યય થાય ને જ્ઞાન ચેતનાની ઉત્પત્તિ થાય. સ્થાપિત કરીને પરમાનંદ ઉત્પન્ન કરી પરમઆનંદ, આત્મિક આનંદ. આ નિશ્ચયનયની શક્તિ જુઓ. પ્રમાણમાંથી નિશ્ચય કાઢ્યું એણે. ‘‘પ્રમાણની બહાર જાવું નહીં ને પ્રમાણમાં અટકવું નહીં.’' આ લોકો સ્વપરપ્રકાશકવાળા પ્રમાણમાં અટકી ગયા. પરંતુ નિશ્ચયનય એકત્વની સમીપે લાવીને આત્મામાં જ્ઞાન ચેતનાને સ્થાપિત કરી પરમાનંદ ઉત્પન્ન કરી વીતરાગ બનાવી પોતે ચાલી જાય છે. પછી નિશ્ચયનયનો વિકલ્પ રહેતો નથી. નિર્વિકલ્પ ધ્યાયના કાળે નિશ્ચયનયનો વિકલ્પ રહેતો નથી. એ પ્રમાણનો વિકલ્પ પહેલો ગયો નિષેધ કરતાં વ્યવહારનયનો વિકલ્પ ગયો. પછી વિધિનો વિકલ્પ આવ્યો નિશ્ચયનયનો કે હું એક છું, શુદ્ધ છું, અભેદ છું, સામાન્ય છું, ટંકોત્કીર્ણ છું વિગેરે જેવું સ્વરૂપ છે એવું નિશ્ચયનય બતાવે છે.
ટોડરમલજી સાહેબે કહ્યું છે કે જિનાગમમાં જેટલું નિશ્ચયનયનું કથન આવે તેને સત્યાર્થ માની તેનું શ્રદ્ધાન અંગીકાર કરજે. અને વ્યવહારનયનું જેટલું નિરૂપણ આવે તેને અસત્યાર્થ માની તેનું શ્રદ્ધાન છોડજે. આ સ્વપરપ્રકાશક વ્યવહારનયનું કથન છે બે આવ્યાને સ્વ ને પર તેથી પ્રમાણ થયું. તો પ્રમાણ જેનું લક્ષણ એ વ્યવહાર થઈ ગયો. અને આ રીતે આત્માને પક્ષાતિક્રાંત કરી દે છે, એટલે કે નયપક્ષથી પાર કરી દે છે એટલે વિકલ્પ છૂટી જાય છે. હું શુદ્ધ છું, એક છું, અભેદ છું એ છેલ્લો વિકલ્પ ચાલ્યો જાય છે ત્યારે તેને અતીન્દ્રિયજ્ઞાનની પ્રગટતા થાય છે અને આત્મદર્શન થાય છે, સમ્યગ્દર્શન થાય છે. એની સાથે અતીન્દ્રિય આનંદ પણ એને આવે છે. ભવનો અંત પણ આવી ગયો એ જીવને. આ કારણથી નિશ્ચયનય પૂજ્યતમ છે.
હવે એક વિષય આમાં બહુ સારો આવ્યો છે. છેલ્લી લીટી છે વાચું છું તમારી પાસે. સમયસારમાં અપ્રતિબુદ્ધને સમજાવવા માટે આચાર્ય ભગવાને એવું કથન કર્યું કે વ્યવહારનય પરમાર્થનો પ્રતિપાદક છે, તો પણ વ્યવહારનય અનુસરવા યોગ્ય નથી. એટલું વાક્ય છે
૩૩૮
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |