________________
૩૨૨
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન થશે પર્યાયો એની, એકેએક પ૨માણું ને એકએક જીવની, ત્રિકાળવર્તી પર્યાય સહિત ત્રિકાળવર્તી દ્રવ્ય, પ્રત્યેક જીવને એના વર્તમાન જ્ઞાનના ઉઘાડમાં પ્રતિભાસે છે.
આ પહેલો પાઠ સમજાણા પછી, પ્રતિભાસનો જ આવિર્ભાવ થાય છે. ઈ એનાં કરતાં આ વધારે સૂક્ષ્મ છે. પણ હમણા એ વિષય આજે નથી લેવો પછી લેશું. ક્યાંય એમાં પર તો જણાવાનું આવશે જ નહીં. પ્રતિભાસનો આવિર્ભાવ આવશે. પણ પર જણાશે નહીં તને પાછળથી કોઈ કાળે, વાટ જોયા કરજે. કેવળજ્ઞાન થઈ જશે તને. એવો એક અપૂર્વ વિષય શાસ્ત્રોમાં છે. અવગાહન કરતાં એ કોહીનૂરના હીરા એના હાથમાં આવી જાય છે. ખોજી હોય એના હાથમાં આવી જાય છે.
બધા પદાર્થોનો સમૂહ. જુઓ, આ લખે છે. અતીત એટલે ભૂતકાળની પર્યાય, અનાગત એટલે ભવિષ્યની પર્યાય હજી થઈ નથી, કે સ્વર્ગની પર્યાય કે શ્રેણીની પર્યાય કે કેવળજ્ઞાનની પર્યાય કે મોક્ષની પર્યાય થઈ નથી, નથી થઈ એ પ્રતિભાસે છે અત્યારે, થઈ ગઈ એ પ્રતિભાસે છે, થાય છે એ પ્રતિભાસે છે. જાણે છે એમ ન લેવું હો ધ્યાન રાખજો નહિંતર ગોટાળો થાશે. વિષય ગંભીર તો છે પણ સમજાય એવો છે. આ વિષયને આપણે રોજ લેશું. અમે આ વિષયને છોડવાના નથી. દુનિયા માને કે ન માને. (શ્રોતા : છોડવા જેવો વિષય નથી.) છોડવા જેવો વિષય નથી. પ્રયોજનની સિદ્ધિ છે આમાં, છોડે ક્યાંથી. આમાં જ પ્રયોજનની સિદ્ધિ છે. સ્વપરના પ્રતિભાસમાં પ્રયોજનની સિદ્ધિ છે. સ્વપરના પ્રકાશમાં પ્રયોજનની સિદ્ધિ નહીં થાય. આહાહા !
લખે છે. અતીત, ભૂતકાળની પર્યાયો વીતી ગઈ દરેક જીવને અનંત, અનાદિકાળનો જીવ છે ને, સુમનભાઈ ! તો પર્યાય તો વીતી ગઈ છે. વ્યય થઈ ગઈ છે. અને અનાગત ભવિષ્યની પર્યાય તો હજી આવી નથી, પર્યાય આવી નથી એ પર્યાયનો પ્રતિભાસ થાય છે અત્યારે, આહાહા ! ભાવીની પર્યાયનો પ્રતિભાસ થાય છે એટલે કોઈ કોઈને આવિર્ભાવ થઈ જાય છે. એ સૂક્ષ્મ વિષય છે એ પછી લેશું, હમણાં નહીં.
અતીત, અનાગત અને વર્તમાનકાળના સમસ્ત, કોઈ પર્યાય બાકી નહીં. અનંત પર્યાયો સહિત, બધા દ્રવ્યો ભૂત-ભવિષ્ય-વર્તમાનકાળની પર્યાયો સહિતનાં અનંત દ્રવ્યો, એક એક દ્રવ્યની ભૂત, ભવિષ્ય ને વર્તમાનની ત્રણ કાળની પર્યાયો અનંત, એક એક પરમાણું ને એક એક જીવમાં, એવા અનંત જીવ ને અજીવ પદાર્થો, એક સમયમાં આઠેય જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસે છે. ત્રણ કુજ્ઞાનમાં અને પાંચ સભ્યજ્ઞાનમાં પ્રતિભાસે છે. બધો આધાર છે મારી પાસે. આધાર વિના તો આ પકડે વિદ્વાનો, આધાર આપીએ એટલે હિથયાર હેઠા. આચાર્ય ભગવાને કહ્યું છે, બસ.