Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૧
૧૫ ભિન્ન પરમાત્મા છું. હું તો શુદ્ધ છું. પરિણામની મલિનતા વખતે ભગવાન આત્મા નિર્મળાનંદ | બિરાજમાન છે, તેને અમે જીવ કહીએ છીએ.
તે પરમાત્મા રાગથી ભિન્ન છે. રાગ તેને અડતો નથી રાગનો તેમાં પ્રવેશ થઈ શકતો નથી. ઉપર-ઉપર તરે છે અંદરમાં પ્રતિષ્ઠા પામતો નથી. કહે છે કે વર્ણાદિમાન જીવ છે તે જ્ઞાનમય છે અને વર્ણાદિમય નથી અસ્તિ-નાસ્તિ અનેકાંત. આ અસ્તિ-નાસ્તિ અનેકાંત થયું, અસ્તિ-નાસ્તિ અનેકાંત છે. સ્વપણે છે અને પરપણે નથી. જ્ઞાનમયપણે છે અને રાગમયપણે નથી. એનું નામ અસ્તિ-નાસ્તિ અનેકાંત કહેવામાં આવે છે. અધ્યાત્મનું અસ્તિનાસ્તિ અનેકાંત છે. તેમ સૂત્ર વિશે જીવમાં વર્ણાદિમાનપણાનો વ્યવહાર કરવામાં આવ્યો છે.
શું કહ્યું આમાં ? તેમ સૂત્ર વિશે તત્ત્વાર્થસૂત્ર વિશે સિદ્ધાંત શાસ્ત્રોમાં-જીવમાં વર્ણાદિમાનપણાનો વ્યવહાર કરવામાં આવ્યો છે પણ અગિયારમી ગાથામાં કહ્યું કે વ્યવહાર સઘળોય અભૂતાર્થ અને અસત્યાર્થ છે. આહા ! અગિયારમી ગાથા જો જ્ઞાનમાં કોતરાઈ ગઈ તો વ્યવહારનો પક્ષ છૂટી નિશ્ચયનો પક્ષ આવશે-નિશ્ચયનો પક્ષ છૂટી અનુભૂતિ થશે.
જેવી રીતે આવે છે કે લોકાલોક જ્ઞાનમાં ખોડાઈ ગયા, જ્ઞાનમાં કોતરાઈ ગયા, જ્ઞાનમાં આવી ગયા. તે વાત તેને સારી લાગે છે. પણ અગિયારમી ગાથા એમ ફરમાવે છે કે આ વર્ણાદિમાન જીવને સૂત્રમાં વ્યવહાર કહેવામાં આવ્યો છે તે વાત અસત્યાર્થ અને અભૂતાર્થ છે. તે આશ્રય કરવા યોગ્ય નથી. તે જ્ઞાનનું જોય છે, જાણવા યોગ્ય છે પણ આદરવા યોગ્ય નથી અગિયારમી ગાથા જેના જ્ઞાનમાં આવી ગઈ ઊંડી ઊતરી ગઈ, વિશેષ ઊંડી ઊતરી ગઈ. તેના ભાવનો અંદરમાં જેને ખ્યાલ આવ્યો, ગમે તેટલી તેની સામે વ્યવહારની વાત આવશે તો પણ તે વ્યવહાર જાણવા માટે છે આદરવા માટે નથી.
સર્વજ્ઞ ભગવાને ભલે વ્યવહાર કહ્યો, વ્યવહારનયનો વિષય છે-વ્યવહારનયનો વિષય નથી તેમ નથી. પણ આત્માને જાણ્યા પછી જાણવા જાજે. આત્માને જાણ્યા પહેલાં વ્યવહારને જાણવાનો આદર કરીશ તો આત્માર્થનો વ્યવરચ્છેદ થશે. જીવનો વર્ણાદિમાનનો વ્યવહાર કરવામાં આવ્યો છે. કેમ કરવામાં આવ્યો? કારણ શું? કારણ કે અજ્ઞાની લોકને વર્ણાદિમાન જીવ જ પ્રસિદ્ધ છે. એટલે વર્ણાદિમાન જીવાદિની પ્રસિદ્ધિ દેખવામાં આવી મિથ્યાષ્ટિ જીવની. જીવ કોઈ દિ' મિથ્યાદૃષ્ટિ હોય જ નહિ. મિથ્યાત્વ તો આગ્નવનું લક્ષણ છે ત્યાં જીવનું લક્ષણ આસ્ત્રવમાં આવ્યું નથી.
જીવનું લક્ષણ તો ચેતના છે. તે તો જ્ઞાનમય છે. માટે અહીંયા આચાર્ય મહારાજ ઊંચામાં ઊંચી વાત કરે છે કે પર્યાયથી ભિન્ન આત્મા છે માટે આત્મા શુદ્ધ છે-પ્રવચનસારમાં ૪૭ નયમાં એમ આવે છે કે ઘડાથી વિશિષ્ટ પર્યાય સહિત માટીને જોવી તે શુદ્ધનય છે અને
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |