________________
૨૪ ૬
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન લાકડી હોય તો લાકડીનો પ્રતિભાસ થાય, ઝાડ હોય તો ઝાડનો પ્રતિભાસ થાય તો જેવું હોય છે એવું અંદરમાં જણાય છે. જણાય ભલે, પણ એને જાણવાનું બંધ કરી દે. જણાય પણ જાણવું નહીં. જણાય ભલે પણ જાણવું નહીં. અને જ્ઞાયક જણાય તેને જાણવું. જણાય ને જાણવું. જણાય ને જાણવું. ઓલું જણાયને ન જાણવું. આ જણાય ને જાણવું.
કહ્યું? આ જ્ઞાયક પ્રભુ છે તે અંદરમાં, તે જ્ઞાનની પર્યાયમાં જણાય છે બાળગોપાલ સૌને! જણાય છે તેને જાણવું જણાય છે તેને જાણવું અને આ જણાય છે તેને હું જાણતો નથી. આમ વિધિ નિષેધમાં આવતા વિધિ નિષેધના બેય વિકલ્પ છૂટી સાક્ષાત અનુભવ થાય છે. બે નયનો જ્ઞાતા થાય છે.
શેયાકાર અવસ્થામાં જો આ શેયાકાર અવસ્થા આ જોયો છે ને, તેનો આકાર એટલે કે ઝલક જેવું સ્વરૂપ છે તેવું પ્રતિભાસે છે. તેવી અવસ્થામાં પણ આ શેય નથી જણાતું પણ જાણનાર જણાય છે. એમ જોઈ લ્ય તો તરત જ અનુભવ થઈ જાય ! અને અનુભવમાંથી બહાર આવ્યા પછી સવિકલ્પદશા હોય ત્યારે પણ શેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયક જ જણાય છે શેય જણાતું નથી. શેય પણ નથી જણાતું કેમકે શેયો ઉપર લક્ષ નથી, જેનું લક્ષ હોય તે જણાય અને જેનું લક્ષ ન હોય ઈ જણાવા છતાં એને જણાય નહીં. જણાય પણ જાણે નહીં. જણાય પણ જાણે નહીં ને જ્ઞાયક જણાય ને શાયકને જાણે. આહાહાહા!
જ્ઞાયક જ્ઞાનમાં જણાય ને જ્ઞાન જ્ઞાયકને જાણે કે જ્ઞાયક તે હું તો અભેદ થઈને અનુભવ થાય. તે આવશે હમણાં સ્વપરપ્રકાશકમાં જોયાકાર અવસ્થામાં જોયો જ્યારે જણાય છે, પ્રતિમા સામે ઊભો છે અને પ્રતિમા જણાય છે જ્ઞાનમાં તે વખતે પ્રતિમા જણાય છે કે ચૈતન્ય પ્રતિમા જણાય છે? આ સવિકલ્પદશાની વાત કરે છે. એક વખત નિર્વિકલ્પ ધ્યાનમાં એ જણાવાનું બંધ થાય છે. જાણતો જ નથી અને જણાતું પણ નથી. એ પ્રતિમા ભગવાનની એને જ્ઞાન જાણતું નથી ને એ પ્રતિમા જ્ઞાનમાં જણાતી પણ નથી પણ જ્ઞાયક જણાય છે ત્યારે નિર્વિકલ્પ અનુભવ થાય છે.
નિર્વિકલ્પ અનુભવ લાંબો ટાઈમ રહેતો નથી. બહાર આવે છે અને પ્રતિમાની સામે દર્શન કરવા ઊભો છે સાધક. ત્યારે સાધક કહે છે કે પ્રતિમા ભલે જણાય છે. નિર્વિકલ્પ જ્ઞાનમાં તો કાંઈ જણાતું જ નહોતું. પર, રાગ કે દેહ કાંઈ, પણ સવિકલ્પદશામાં જણાય ખરું પણ જ્ઞાન તેને જાણે નહીં. આહાહા !
દેખે છતાં નહીં દેખતો, બોલે છતાં અબોલ, ચાલે છતાં નહીં ચાલતો. તત્ત્વ સ્થિત અડોલ. આહાહાહા ! દેખે છતાં દેખે નહીં, દેખાય પણ દેખે નહીં. દેખાઈ તો રહ્યું પણ દેખવાનું ટળી ગયું. ઝીણી વાત છે આ. એમ છે કે અનુભવની ચીજ છે. અનુભવી તો તરત