________________
૧૫૮
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન તો એક સમયમાં છબસ્થનો ઉપયોગ જ્યાં પર ઉપર જાય છે ત્યાં સ્વ ચૂકાઈ જાય છે. માટે અજ્ઞાન થઈ ગયું જ્ઞાન ન રહ્યું. જ્ઞાનનું લક્ષ આત્મા ઉપરથી છૂટતું જ નથી. સવિકલ્પ દશા હો કે નિર્વિકલ્પ. (શ્રોતા :- હવે જોયાકાર અવસ્થામાંય જો શેય ન જણાતું હોય તો પછી સ્વરૂપ પ્રકાશનની અવસ્થામાં તો શેય ક્યાંથી જણાય) અનુભવી સિવાય આ લખી શકાય તેવું નથી. (શ્રોતા :- અને અનુભવી સિવાય આ સમજી શકાય તેવું નથી. બિલકુલ સહી બાત કહી) અંદરમાં જવાની આખી વિધિ પ્રોસેસ બતાવી છે.
કેમકે લાકડાને બાળે અગ્નિ તેથી અગ્નિને બાળનાર કહેવાય છે, તો પણ દાહ્યકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. કેમકે અગ્નિ લાકડાને બાળે છે એ ઉપચારનું કથન અસત્યાર્થ કથન છે. લાકડાને અગ્નિ અડતી નથી તો બાળે ક્યાંથી ? અરે લાકડું ઉષ્ણરૂપે, અગ્નિરૂપે, જ્વાળારૂપે કેમ થયું? કે એની પર્યાયની યોગ્યતાથી. એનું નિમિત્તપણું પણ નથી. (શ્રોતા :હા, અગ્નિનું નિમિત્તપણું પણ નથી) અગ્નિ છે તો લાકડું બળે છે એમ છે નહીં. લાકડાની પર્યાયની તત્ સમયની યોગ્યતા ઉષ્ણરૂપે થવાની, શીતનો વ્યય અને ઉષ્ણનો ઉત્પાદ, અન્વયરૂપે લાકડાના પરમાણું, અન્વયરૂપે એમાં રહેલા છે. લાકડાની પર્યાયે પોતાની શીત પર્યાયનો વ્યય કર્યો છે ને ઉષ્ણ પર્યાયનો ઉત્પાદ લાકડાએ કર્યો છે. લાકડું સ્વયમેવ અગ્નિના નિમિત્તથી નિરપેક્ષ ઉષ્ણરૂપે પરિણમ્યું છે. આહાહા ! કોણ માને? કે અગ્નિ છે માટે લાકડું બળે છે? કે ના. લાકડું સ્વયં બળે છે. આહાહા ! જો અગ્નિ છે તો બળે છે તો તો એની પરાધીનતા થઈ ગઈ. પર્યાય સત્ ન રહી. પર્યાય સત્ અહેતુક છે. અગ્નિને અડતી નથી ને બાળે ક્યાંથી?
એક દ્રવ્ય બીજા દ્રવ્યને અડે નહીં. બાળતી નથી, બાળે છે એમ કહેવાય છે, કુંભાર ઘડો કરે છે એમ કહેવાય છે. આહાહા ! એની હાજરી દેખીને, પણ કુંભારે અત્યાર સુધી કોઈ ઘડો કર્યો નથી. એના પોતાના) પરિણામને કરે છે. માટી એના પરિણામને કરે છે. બેય સ્વતંત્ર જુદું જુદું છે.
બેય પ્રકારના વ્યવહાર છે અસભૂત અને સભૂત, એનો નિષેધ ન આવે ત્યાં સુધી નિશ્ચયની પ્રાપ્તિ થાય નહીં. મોટા ભાગના, તો અસંભૂતમાં અટકી ગયા. એમાં જ છે મોટા ભાગના મોટા ભાગના એ તો સમજાવવા માટે કહ્યું'તું, અગ્નિનું સ્વરૂપ સમજતો નહતો માટે લાકડાને બાળે ઈ અગ્નિ એમ સમજાવ્યું છે એને. તો લાકડું ઘુસી ગયું એને, કે લાકડાને બાળે ઈ અગ્નિ.
એમ જ્ઞાયક જાણનાર કોને કહેવો? કે શેયોને જાણે એને જાણનાર કહેવામાં આવે છે. આને લાકડું ઘુસી ગયું. પણ ઉપાદાનની સ્વશક્તિ નથી સમજતો એટલે નિમિત્ત સાપેક્ષથી