________________
૧૫૬
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
જણાય છે. કર્તા અન્ય અને કર્મ અન્ય હોય તો જાણનાર જણાય નહીં. એમાં ય ખૂબી છે કર્તાકર્મનું અજ્ઞાન, કર્તા કર્મના જ્ઞાન વડે જાય છે. ઈ બરાબર જ છે. આહાહા ! કેટલું આમાં ભરી દીધું છે સંસ્કૃતમાં. આ દસ લીટીમાં તો માલ ભર્યો છે માલ. આહાહા !
ત્યાં અકર્તા કહ્યો તો પહેલાં પારામાં પણ કર્મનું બાકી રહી ગયું'તું તો પૂરું આમાં થાય છે. કર્તા કર્મમાં પૂરું થાય છે અહીંયા કર્તા કર્મમાં પૂરું થાય છે ધ્યેયપૂર્વક જ્ઞેય થાય ને ? ધ્યેયપૂર્વક જ્ઞેય એમાં થાય છે. આ જ્ઞેયનો પાઠ છે ઓલો ધ્યેયનો પાઠ હતો.
જયસેનાચાર્ય ભગવાન કહે છે ને મોહના ક્ષપણ કરવા સમર્થ થયો, પણ કર્તા થયો ? કર્તા થયા વિના કામ ન આવે. માટે આમાં અકર્તા પ્લાસ કર્તા કર્મનું અનન્યપણું ઈઝ ઈક્વલ ટુ અનુભૂતિ ઈ આ સોનગઢમાં કહ્યું તું. અકર્તા એટલે ધ્યેયમાં આવી ગયો. તો ધ્યેયનું જ્યારે ધ્યાન કર્યુ ત્યારે એમાં પ્લસ થયો. પ્લસ થયો કે નહીં? એ જણાયો કે નહીં તો જાણવાપણે જણાયો તો જાણવારૂપે પરિણમ્યો કે નહીં? પોતે પોતાને જાણવારૂપે પરિણમ્યો તો પરને જાણવારૂપે બંધ થઈ ગયો ત્યારે અનુભવ થાય છે. શેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાયો, તે સ્વરૂપ પ્રકાશનની અવસ્થામાં જ્ઞાયક જ છે. પછી દૃષ્ટાંત આપે છે દીવાની જેમ, દીવાની જેમ કર્તાકર્મનું અનન્યપણું હોવાથી જ્ઞાયક જ છે.
હવે પોતે ખુલાસો કરે છે પંડીતજી. પોતે જાણનારો માટે પોતે કર્તા. સ્વતંત્રપણે કરે તે કર્તા. પોતે જાણનારો છે માટે પોતે કર્તા છે. પોતાને જાણ્યો, જો જ્ઞેયને જાણવું કાઢી નાખ્યું. (શ્રોતા :- જાણતો જ નથી અને પ્રતિભાસે છે ત્યારે પણ આત્માને જાણે છે) જાણે છે એટલે શેયને જાણે છે એ વાત છે જ નહીં. આદિ, મધ્ય ને અંતમાં નથી, ઈ તો કથન માત્ર છે. શેયને જાણે છે ઈ કથનમાત્ર છે. ભાવ નથી એવો. (શ્રોતા :- સહી બાત હૈ. શેયને ક્યારેય જાણતો નથી. શેયાકાર અવસ્થામાં ય જો જાણતો નથી તો સ્વરૂપ પ્રકાશનની અવસ્થામાં તો ક્યાંથી જાણે ?) ક્યાંથી જાણે. આહાહા ! આમાં તો સમુદ્ર ભર્યો છે સમુદ્ર. જેની જેટલી તાકાત હોય તેટલું કાઢી શકે. આહાહા ! ભાવલિંગી સંતે એના ઊંડાણના ભાવો, કલમ ચલાવી તાડપત્ર પર લખી નાખ્યું વચનાતીતને વચનમાં લાવીને મૂકી દીધું. દીવાની જેમ કર્તાકર્મનું અનન્યપણું હોવાથી જ્ઞાયક જ છે. હવે જ્ઞાયક છે એનો વિસ્તાર કરે છે.
કે પોતે જાણનારો માટે પોતે કર્તા, અને પોતાને જ જાણ્યો માટે પોતે જ કર્મ. જ્ઞાન પર્યાય પરિણત દ્રવ્ય કર્તા અને જ્ઞાન પર્યાય પરિણત દ્રવ્ય તે કર્મ. દ્રવ્ય પોતે કર્તા અને દ્રવ્ય પોતે કર્મ એટલે આખું દ્રવ્ય જણાણું. પર્યાય પરિણત દ્રવ્ય આખુંય જણાય ગયું. સમજી ગ્યા. આહાહા ! અપરિણામી ધ્યેય અને પરિણામી જ્ઞેય થઈ ગયું. પરિણામી થયો ત્યારે કર્તાકર્મનું અનન્યપણું થયું. (શ્રોતા :- કર્તાકર્મનું અનન્યપણું જણાય છે) કેવું થયું એવું જણાય છે.