________________
૧૪
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન પર્યાયમાં પરનું લક્ષ, ઉત્તર પર્યાયમાં સ્વનું લક્ષ. જાણનાર જણાય છે, પર જણાતું નથી. (શ્રોતા :- આ મૂળ સિદ્ધાંત છે) - હવે બીજો પારો કાલે લેશું. (શ્રોતા :- નૈમિત્તિકને છોડવાની વાત નથી કરતા કેમ કે નિમિત્તનું લક્ષ છૂટી જાશે તો નૈમિત્તિક તો એની મેળે ઉત્પન્ન જ નહીં થાય) ઉત્પન્ન જ નહીં થાય અને સ્વભાવ પર્યાય ઉત્પન્ન થાશે. ઈ પહેલાં લીધું હમણા આપણે, આજે ઈ લીધું, પહેલાં ઈ લીધું. કાલ કરતાં આજે વધારે ખુલાસો કર્યો.
પ્રવચન નં. ૧૨ દિવાનપરા -રાજકોટ
તા. ૮-૭-૮૯
હવે ચોથા પદનો ખુલાસો કરે છે (ય:) મૂળમાં છે ગાથાના અર્થમાં. વળી જે એમ, આમાં પણ વળી ટીકાકારમાં પણ વળી ઓમાંય વળી છે. જે જ્ઞાતઃ જ્ઞાયકપણે જણાયો એમ.
વળી દાહ્યના આકારે થવાથી અગ્નિને દહન કહેવાય છે? શું કહે છે. કે જે જીવો અગ્નિના મૂળ સ્વરૂપને ઓળખતા નથી, જાણતા નથી. અગ્નિ જે છે એ પરને બાળે છે એ પણ વ્યવહાર કથન છે, અગ્નિ ઉષ્ણ છે એ પણ વ્યવહાર કથન છે, પણ વ્યવહાર વિના પરમાર્થ કહી શકાતો નથી. એટલે અગ્નિનું મૂળ સ્વરૂપ જે સમજતા નથી નિરપેક્ષ સ્વરૂપ સમજતા નથી, અગ્નિ તો અગ્નિથી જ છે. અગ્નિ તો અગ્નિ જ છે. અગ્નિ તો અગ્નિ જ છે, જ્ઞાયક તો જ્ઞાયક જ છે. સમજાણું? એમ જે અગ્નિનું સ્વરૂપ સમજતા નથી. એવા જીવોને વ્યવહાર દ્વારા અગ્નિનું સ્વરૂપ સમજાવે છે.
હવે એ વ્યવહાર દ્વારા અગ્નિના સ્વરૂપને સમજાવે છે. પણ સમજાવવું છે એને પણ અગ્નિનું મૂળરૂપ. જો એ વ્યવહારને અનુસરવા માંડે કે લાકડાને બાળે તેને અગ્નિ કહેવામાં આવે, તો એ અગ્નિના સ્વરૂપ સુધી પહોંચી નહીં શકે, તો એ વ્યવહાર દૃષ્ટિ, પર્યાયદષ્ટિ થઈ ગઈ. પણ વ્યવહાર વિના પરમાર્થનો ઉપદેશ અશક્ય છે ઉપદેશ અશક્ય છે. વ્યવહાર દ્વારા ઉપદેશ આપી શકાય છે. બીજો કોઈ ઉપાય નથી. નિશ્ચય તો વચનાતીત છે એ તો અનુભવગમ્ય છે.
જે અગ્નિના સ્વરૂપને સમજતા નથી એવા લોકોને દૃષ્ટાંત દ્વારા સમજાવે છે કે અગ્નિ કોને કહેવાય? કે દાહ્યના આકારે થવાથી અગ્નિને દહન કહેવાય છે અગ્નિ તો અગ્નિ છે એમ જો કહે તો અગ્નિના સ્વરૂપને સમજી શકે નહીં જગત, ત્યારે અગ્નિના સ્વરૂપને
