Page Text
________________
પ્રવચન નં. ૯
૧૧૭ આત્મામાં નથી એમ જણાય છે અમને. જણાય તો છે પણ વિભક્તપણે જણાય છે. બેન ! (શ્રોતા :- બરાબર એકદમ બરાબર) વિભક્ત ક્યારે કહે કે જાણવામાં આવ્યું પણ ઈ મારામાં નથી, પર્યાયની અતિ પણ મારામાં નાસ્તિ. અપ્રમત્ત નથી એ ક્યારે કહ્યું કે અપ્રમત્ત જેવી વસ્તુ તો છે. અપ્રમત્ત એવું કોઈ અસ્તિત્વ તો જગતમાં છે. એ મારા જ્ઞાનમાં વર્તે છે, કે જે પર્યાય, પણ મારામાં એ નથી. આહાહા! ગજબની તાકાત છે એકલો દૃષ્ટિનો વિષય. આમાં જ નિર્વિકલ્પ ધ્યાન આવે છે. બસ, આમાં જ અનુભવ થાય છે. કેમ કે શ્રદ્ધા નિર્વિકલ્પ છે. શ્રદ્ધાનો વિષય જ્ઞાનમાં આવતાં જ્ઞાન નિર્વિકલ્પ થઈ જાય છે.
જે જ્ઞાયકભાવ છે તે અપ્રમત્ત પણ નથી અને પ્રમત્ત પણ નથી. બેયમાં પણ કહ્યું એમ, બે માંથી કોઈ નથી, એક છે ને, બીજું નથી એમ નહીં, બેય નથી. જીવ તત્ત્વમાં આ બેય તત્ત્વ નથી. અજીવ તત્ત્વ નથી. ભેદ નથી, પરદ્રવ્ય નથી. સ્વદ્રવ્યમાં પરદ્રવ્યની નાસ્તિ છે. એવી અસ્તિ છે. સ્વ-રૂપે સત્તા અને પર-રૂપે અસત્તા. એવા બે ભાવો વડે એક પદાર્થની સિદ્ધિ થાય છે. આ નય વિભાગની યુક્તિ ચાલે છે. એ રીતે એને શુદ્ધ કહે છે. શુદ્ધ પર્યાયથી રહિત છે, માટે આત્માને શુદ્ધ કહેવામાં આવે છે. અને શુદ્ધ પર્યાયથી રહિત છે માટે શુદ્ધ પર્યાયનો અનુભવ થતો નથી. શુદ્ધાત્માનો અનુભવ થાય છે કે શુદ્ધ આત્મા તે હું છું એમ. એમ આવ્યું ને? પ્રમત્ત અપ્રમત્ત નથી તેથી તેને શુદ્ધ કહેવાય છે. એટલે શુદ્ધ પર્યાયથી રહિત આત્મા છે માટે જીવતત્ત્વને શુદ્ધ કહેવાય છે, એમ કહેવા માગે છે.
અને જ્યારે અમે અંતરમાં જઈએ છીએ, શુદ્ધાત્માની સન્મુખ થાઈએ છીએ ત્યારે શુદ્ધ પર્યાય અભૂતાર્થ હોવાથી અમને દેખાતી નથી. આહાહા! અભૂતાર્થ હોવાથી એનો અનુભવ નથી. એ આત્મા છે એવો અનુભવ નથી. પણ એનાથી ભિન્ન છે આત્મા એવો અનુભવ થાય છે. શુદ્ધ પર્યાયથી આત્મા ભિન્ન છે, એવો અમને અનુભવ થાય છે. શુદ્ધ પર્યાય આત્મા છે એવો અનુભવ થતો નથી. કેમ? કેમ કે અમારું લક્ષ ત્યાંથી છૂટી જાય છે. અમારું લક્ષ આત્મા ઉપર જાય છે. શુદ્ધ પર્યાય વ્યવહારનયનો વિષય છે ને વ્યવહારના સઘળોય અભૂતાર્થ છે. આત્માના સ્વભાવમાં અભૂતાર્થ છે જ નહીં. આહાહા! એ બહિર્તત્ત્વ છે. એ પરદ્રવ્ય છે. આહાહા ! જ્યારે અમારી પરિણતિ જ્ઞાયકની સન્મુખ થાય છે, ત્યારે પર્યાયમાત્રની ચક્ષુ બંધ થઈ જાય છે. હોવા છતાં નથી, કેમકે અમારું લક્ષ ત્યાંથી છૂટી ગયું છે.
અમારું લક્ષ તો એકલો પરમભાવ શુદ્ધાત્મા, ચિદાનંદ આત્મા તે હું છું, બસ. એમાં હું પણું અમારું એક ત્રિકાળી દ્રવ્યમાં આવે છે. પર્યાયમાં હું પણું આવતું નથી. પર્યાય જેને હું પણે સ્થાપે છે, ઈ પર્યાય પોતે હું પણ નથી લાગતી. પર્યાય એમ કહે છે કે આ દ્રવ્ય તે હું.
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |