________________
૧૧૦
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન કારીગરને કહીએ કે જલ્દી ઠીક કરો નહિંતર તો કાલે પ્રોડક્શન બંધ થઈ જશે ! શાંતિભાઈ ? સોમચંદભાઈ તમારા દિકરાઓ કરતા તો નથીને એવું કંઈ ? આહાહા ! ત્યાં તો બરાબર ઊંડા ઊતરે, મહેનત કરે, જાણનારને બોલાવે, પૈસા ખર્ચે, અહીંયા તો (જ્ઞાનમાર્ગમાં) પૈસા ખર્ચવાની જરૂર નથી પણ થોડી રુચિપૂર્વક આત્માનો ખ્યાલ કરે તો એને આત્માનો અનુભવ થઈ જાય છે.
“જોયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાયો તે સ્વરૂપ પ્રકાશનની અવસ્થામાં પણ કર્તાકર્મનું અનન્યપણું? આત્મા આત્માને જાણે છે, આત્મા થયો કર્તા ને આત્મા જ જાણવામાં આવ્યો છે (તે તેનું કર્મ થયું) પરિણામ નહીં. કે પરિણામનો ભેદ જાણવામાં આવે તો આત્મા (અભેદ) જાણવામાં નથી આવતો. પરંતુ જ્યારે પરિણામ આત્મસન્મુખ થઈ ગયાશુદ્ધઉપયોગ થઈ ગયો, તો શુદ્ધ ઉપયોગપર્યાય પરિણત દ્રવ્ય, આત્મદ્રવ્ય કર્તા અને શુદ્ધપર્યાય પરિણત આત્મદ્રવ્ય અર્થાત્ કર્મ ! આહાહા ! જાણવાવાળો પણ આત્મા અને જણાયો એપણ આત્મા ! શેય પણ આત્મા, જ્ઞાન પણ આત્મા-જ્ઞાયક પણ આત્મા! એનું નામ અનુભૂતિ છે! અનુભૂતિના કાળમાં કર્તા-કર્મનું અનન્યપણું હોવાથી એ જ્ઞાયક જ છે.
પોતે જાણનારો માટે પોતે કર્તા, પોતાને જાણવારૂપે-જાણનારરૂપે પરિણમન થયું ને! છે તો અકર્તા પણ પર્યાયધર્મથી કર્તા બને છે. દ્રવ્યસ્વભાવથી અકર્તા રહીને, પરિણામધર્મથી કર્તા થાય છે-અપરિણામી રહીને પરિણામી બને છે-અપરિણામી(પણું) છૂટતું નથી, છે અકર્તા-અકર્તા(પણું) છૂટતું નથી, અને સમ્યપ્રકારે કર્તા બની જાય છે-કર્તા બુદ્ધિ નથી. પોતાને જાણ્યો આત્માએ આત્માને. આહા ! તો આત્મા કર્તા બન્યો અને આત્મા જ જાણવામાં આવ્યો, માટે આત્મા જ કર્મ, કર્મ એટલે શેય-કર્મ એટલે શેય! જ્ઞાતા પોતે કર્તા અને શેય પોતે કર્મ ! તો પોતાને જાણ્યો માટે પોતે કર્મ.
જેમ દીપક, ઘટ-પટ આદિની પ્રકાશિત કરવાની અવસ્થામાં પણ દીપક જ છે. આહાહા ! દીપકનો પ્રકાશ છે ભલે ઘડાને પ્રકાશિત કરે તો પણ એ તો દીપક જ છે અને એ પોતાને પ્રકાશે તોપણ દીપક જ છે-હરહાલતમાં દીપકપણું નથી, એમ (આત્મા) હર હાલતમાં જ્ઞાયકભાવને છોડતો નથી, અને શેયમાં જતો નથી અને શેયને જાણતો પણ નથી. આહાહા ! અવસ્થામાં દીપક છે ને પોતાને પોતાની જ્યોતિરૂપ શિખાને પ્રકાશવાની અવસ્થામાં પણ દીપક જ છે અન્ય કાંઈ નથી, એમ શાયકનું જાણવું.