Page Text
________________
૧૦૨
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન પર્યાયને જાણવામાત્રથી પર્યાયષ્ટિ નથી થતી. દ્રવ્યને જાણતાં-જાણતાં પરિણામને જાણે છે અને પરિણામને જાણવાના સમયે “જાણનારને જાણે છે. જ્ઞાયકને જાણે છે, આત્મા !
સવિકલ્પદશામાં ભોજનના સમયે, દુકાન ઉપર દાળ-ચોખાનો વેપાર ભલે ચાલતો હોય, પણ દાળ (ચોખા) જ્યારે જ્ઞાનમાં શેય થાય છે ત્યારે માત્ર દાળ-(ચોખા) જ જ્ઞાનમાં જોય થઈ જાય તો તો તે મિથ્યાદૃષ્ટિ છે, તે તો શેય-જ્ઞાયકનો સંકરદોષ થઈ ગયો, પણ જ્યારે દાળ જાણવામાં આવે છે ત્યારે પણ જાણનાર જણાય છે-જ્ઞાયક જણાય છે, તેથી પર્યાયદષ્ટિ થતી નથી. કારણ કે પોતાના આત્માને જાણતાં તે જણાય જાય છે. પરિણામને જાણવાનો પુરુષાર્થ નથી, દ્રવ્યસ્વભાવને જાણવા માટે પુરુષાર્થ છે, પરિણામ તો સહજમાં-મફતમાં જાણવામાં આવી જાય છે. વ્યવહાર તો મફતમાં જાણવામાં આવી જાય છે, નિશ્ચય માટે કિંમત ચૂકવવી પડે છે, સ્વભાવને દૃષ્ટિમાં લેવા માટે રુચિની કિંમત જોઈએ, શાસ્ત્ર અભ્યાસથી એ નથી થતું એ તો અંદરમાંથી રુચિ થાય છે.
એ પાઠ કાલે ચાલ્યો હતો એનું અનુસંધાન ચાલે છે, કાલે ચાલ્યું હતું કે જોયાકાર અવસ્થામાં પણ સ્વરૂપના ધ્યાનમાં તો જ્ઞાયક જાણવામાં આવે છે એમાં તો કોઈ પ્રશ્ન જ નથી, તેમાં તો કોઈને આકુળતા પણ નથી, પણ જ્યારે જ્ઞાનમાં લીન થાય છે. સમ્યગ્દષ્ટિ, શ્રાવક-દેશવ્રતી અને મુનિ-સર્વવિરતી જ્યારે ધ્યાનમાં લીન હોય છે ત્યારે તો આત્માનું દર્શન હોય જ છે પરંતુ જ્યારે ઉપયોગ બહાર છે, ઈન્દ્રિયજ્ઞાનનો ઉપયોગ બહાર છે, અતીન્દ્રિયજ્ઞાનનો ઉપયોગ બહાર નથી, ઈન્દ્રિયજ્ઞાનનો ઉપયોગ બહારછે, અતીન્દ્રિયજ્ઞાન તો અંદર અભિમુખ ચાલુ છે (વર્તે છે) એ તો પ્રગટ થયું તે થયું એનો નાશ થતો નથી.
જ્યારે પરિણામને જાણે છે જ્ઞાની, ૧૧ મી ગાથામાં આવે છે ને) ભૂતાર્થનયના આશ્રયથી સમ્યગ્દર્શન થયું. ત્યારબાદ બારમી ગાથા આવી કે જ્યારે સમ્યગ્દર્શન થયું તો વ્યવહાર પરિણામ તો છે તો (તે) પરિણામને જાણે છે કે નહીં? કે પરિણામને જાણે છે. પહેલાં પરિણામને અભૂતાર્થ જાણ્યા કે મારા સ્વભાવમાં પરિણામ નથી, તેથી (આત્માનો) અનુભવ થઈ ગયો અને અનુભવ પછી પરિણામ પ્રગટ થયા તો-પણ પરિણામનું અવલંબન નથી. એમને વ્યવહારનયના વિષય જે પરિણામ છે એમાં આત્મબુદ્ધિ-અહંબુદ્ધિ હોતી નથી.
એટલા માટે પરિણામને જાણવાથી પર્યાયદૃષ્ટિ થતી નથી, દ્રવ્યદૃષ્ટિ ચાલુ છે અને જ્ઞાનમાં તેઓ ય થાય છે પરિણામ. રાગ અને વીતરાગભાવના અંશ બને ય છે-બને ભેદ જોય છે, પરદ્રવ્ય-પરભાવ છે. પરદ્રવ્ય અને પરભાવનું જ્ઞાન, જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસ થાય છે એ સમયે પરિણામ જાણવામાં જ્યારે આવે છે, એ જ સમયે અપરિણામી ભગવાન આત્મા, એ જ સમયે જાણવામાં આવે છે ! ભલે, સવિકલ્પદશા હો પણ એની પરિણતિ
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |