Yog Vaasishtha Part 02

SR No.: 008126
Original Sutra Author: N/A
Author: Anil Pravinbhai Shukla
Publisher: Anil Pravinbhai Shukla
Publication Year: 2014
Total Pages: 301
Language: Gujarati
Classification: Book_Other
File Size: 6 MB

Page 98

આ શરીરો-રૂપી ભોયરાંમાં ના -કેટલાએક દેવતાઓ નામનાં શરીરો,સ્વર્ગ-આદિ ઉંચા લોકમાં રાખવામાં આવ્યા છે.કેટલાએક સર્પ-આદિ નામનાં શરીરો,નીચે એટલે કે પાતાળમાં રાખવામાં આવ્યાં છે.અને કેટલાએક મનુષ્યો-આદિ નામનાં શરીરો મધ્યમા એટલે કે પૃથ્વી પર રાખવામાં આવેલાં છે.
એ જાતજાતનાં શરીરો પ્રાણ-આદિ વાયુ-યંત્ર ના પ્રવાહથી ચાલે છે,માંસ-રૂપી માટીથી ભરેલાં છે,અને સફેદ હાડકાં-રૂપી લાકડાં-વાળાં છે.ચામડીના લેપ વડે તેઓ (શરીરો) ચીકણા અને તગતગતા છે. એ શરીરોમાંના કેટલાએક ધણે કાળે તો કેટલાએક તરત જ નાશ પામે છે.
એ શરીરો-રૂપી ભોયરાંઓ કેશો-રૂપી કાળાં ખડ (ઘાસ)નાં છાજો થી ઢંકાયેલાં છે.
અને નિરંતર ચાલતા પ્રાણવાયુ થી ઊનાં (ગરમ) થાય છે અને અપાનવાયુથી ઠંડાં થાય છે.
તેઓ નાક-કાન-મોઢાં-તથા તાળવા-વગેરે-રૂપ ધણા ગોખો-વાળાં છે.પાંચ-જ્ઞાનેન્દ્રિયો-રૂપ દીવાઓના પ્રકાશ-વાળાં છે. એ મન-રૂપી રાજાએ,તે શરીરો-રૂપી-ભોયરાંઓમાં રક્ષણ કરવા માટે સંકલ્પ-રૂપી માયાથી 'અહંકાર-રૂપી-મોટા-યક્ષો' બનાવ્યા છે.કે જે યક્ષો,તેમનો (અહંકારનો) ક્ષય કરનારા - 'આત્મ-દર્શન-રૂપી-પ્રકાશ' થી સર્વદા ભય પામે છે.
વાયુ-રૂપી-યંત્રના પ્રવાહથી ચાલનારાં-એ 'શરીરો-રૂપી-ભોયરાં'ઓમાં,તે મન-રૂપી-રાજા, મિથ્યા-સંકલ્પ થી ઉઠેલા 'અહંકારો-રૂપી-યક્ષો' સાથે સર્વદા ક્રીડા કરે છે. જેમ,ધમણમાં સર્પ હોય,જેમ વાંસમાં મોતી હોય,તેમ શરીરમાં 'અહંકાર' છે.
જેમ,સમુદ્રનાં તરંગોની પેઠે,દીવાઓની જ્યોત ક્ષણમાત્રમાં ઉદય પામે છે,અને ક્ષણમાત્રમાં શાંત થઇ જાય છે, તેમ,શરીરો-રૂપી-ભોયરાંઓમાં સંકલ્પો ક્ષણમાત્રમાં ઉદય પામે છે અને ક્ષણમાત્રમાં શાંત થઇ જાય છેઅને એ જ મન-રૂપી-મોટા રાજાની ક્રીડા સમજવી.
'પૂર્વ (જાગ્રત) ના નગરમાંથી ઉઠીને ગંધર્વનગર જેવા બીજા નગરમાં જાય છે' એમ કહેવામાં - 'એ મન-રૂપી રાજા જાગ્રતમાં-નવા બ્રહ્માંડ-રૂપી જે નગરને નિર્માણ કરે છે,તેને જ સ્વગ્નાવસ્થામાં, સંકલ્પ ને લીધે,તે ક્ષણમાત્રમાં જુએ છે.' એમ સમજવું.
એ મન-રૂપી રાજા "જાગ્રત"માં અને "સ્વ"માં ભમીને -તે ભમવાના પરિશ્રમ ને મટાડવા માટે, "સુષુપ્તિ" માં તરત 'અવિધા-રૂપ' થઇ જાય છે-તેથી તે નહિ જેવો થઇ જાય છે-તેમ સમજવું. પણ પાછો તે,માત્ર સંકલ્પ-રૂપ પોતાના પૂર્વ-સ્વભાવ ને વડે જ પ્રગટ થાય છે,અને પ્રગટ થઈને તેમોટા-મોટા આરંભો-વાળા વ્યવહારો કરવા માંડે છે.
અને તે વ્યવહારો તેના પોતાના અનંત દુઃખ ને માટે જ થાય છે,આનંદ (સુખ) ને માટે નહિ.
97
એ મન-રૂપી રાજા,ગાઢ અંધારાના જેવી અંધતા આપનારા-જગત-રૂપી મોટા દુઃખને પોતે જ પ્રગટ થઈને બનાવે છે,અને પોતે જ નષ્ટ થઈને નષ્ટ કરી નાખે છે.અને તે મન પોતાના જ આવા અટકચાળાથી દુઃખી થાય છે. અને તેથી તેને રોવું પડે છે.તો ક્યારેક- તે મન-રૂપી રાજા કોઈ સમયે-પોતાના જ સંકલ્પથી બનાવેલા વિષય-સુખનો અંશ મળતાં પ્રફુલ્લિત થઇને આનંદ (સુખ) માની લે છે.
એ મન-રૂપી રાજા,બાળકની જેમ,પોતે પોતાના સંકલ્પથી જ ક્ષણમાત્રમાં આસક્ત બની જાય છે, ક્ષણવારમાં વૈરાગ્ય પામી જાય છે,અને ક્ષણવારમાં વિકાર પામી જાય છે.
આથી,હે પુત્ર,એ મન ને સઘળા બાહ્ય પદાર્થોમાંથી પાછું વાળી લે,અને તેને તત્વ-જ્ઞાનથી નિર્મૂળ કરી નાખીને, જે રીતથી તારી બુદ્ધિ તારા આત્મ-તત્વ માં વિશ્રાંતિ (સુખ) પામે -તેમ તું કર.