Page Text
________________
અને તેમની અંદર પણ,વળી, જે અન્ય (ત્રીજા વગેરે) જીવો વગેરે ઉદય પામે છે - તે સઘળા જીવો ચૈતન્ય ની વ્યાપકતા ને લીધે ચૈતન્ય ની અંદર જ પ્રતિભાસ-રૂપ છે.
જેમ,જયારે-જાણવામાં આવે ત્યારે સોનામાં પ્રતીત થયેલું આભુષણ-પણું,નષ્ટ થઇ જાય છે, તેમ, જયારે-જાણવામાં આવે છે ત્યારે,બહારનું અને અંદરનું સર્વ દ્વૈત-પણું નષ્ટ થઇ જાય છે. જે મનુષ્ય ને "હું કોણ છું?અને આ જગત શું છે?" એવો પ્રૌઢ વિચાર ઉત્પન્ન થતો નથી, તેના મનમાંથી,અનાદિકાળનો "જીવ-પણાનો ભૂમ" કદી છૂટતો નથી.
વૈરાગ્ય-પૂર્વક કરવામાં આવેલો વિચાર જ સફળ થાય છે, પણ રાગ (આસક્તિ) વાળાઓએ કરેલો વિચાર સફળ થતો નથી. જે સુબુદ્ધિ-વાળા પુરુષને દિવસે દિવસે સંસારના સુખો ની લાલચ પાતળી થતી હોય છે, તે પુરુષનો વિચાર ફળદાયી થાય છે. જેમ ઔષધ નો અભ્યાસ (ઔષધ લેવાનું) જો ચાલુ રાખવામાં આવે તો જ આરોગ્ય ની પ્રાપ્તિ થાય છે, તેમ,ઇન્દ્રિયો ને જીતવાનો અભ્યાસ રાખવામાં આવે તો વિવેક ફળ-દાયી થાય છે.
જે મનુષ્ય ને વાતચીત કરવામાં જ વિવેક હોય પણ મનમાં વિવેક હોતો નથી, તેણે પોતાનું અવિવેકી-પણું નહિ છોડેલું હોવાથી તે અવિવેકી-પણું તેને બહુ દુઃખ આપે છે. જેમ,ચિત્રમાં પ્રકાશિત થયેલો અગ્નિ કશું કામ કરતો નથી, તેમ, કેવળ વાતચીત કરવામાં જ રાખેલો વિવેક કશું કામ કરતો નથી.
જેમ,પવન નો પ્રત્યક્ષ અનુભવ થતો નથી,પણ સ્પર્શ થી જ તેનો અનુભવ થાય છે, તેમ, માત્ર વાત કરવાથી વિવેક થયેલો જણાતો નથી, પણ ભોગ ની ઈચ્છા પાતળી પડવાથી જ "વિવેક" થયેલો જણાય છે.
પ્રથમ (મન ના) વિવેક થી રાગ-દ્વેષ ઓછો થાય છે તથા તેનું મૂળ "અજ્ઞાન" ઓછું થાય છે, અને તે પછી,ઇષ્ટ વિષયો મેળવવાની અને અનિષ્ટ વિષયો ને દૂર કરવાની પ્રવૃત્તિ ક્ષીણ થઇ જાય છે. આ પ્રમાણે થયું હોય ત્યારે "વિવેક" પ્રાપ્ત થયો - સમજવો. જેને વિવેક પ્રાપ્ત થયો છે, તે મનુષ્ય પતિત-પાવન છે, અને જીવન-મુક્તિને પાત્ર છે.
(૧૯) જાગ્રત-સ્વમ-સુષતિ-અને તુરીય અવસ્થા નું વર્ણન
વસિષ્ઠ કહે છે કે-હે,રામ,સઘળા જીવો ના બીજ-રૂપ,"પર-બ્રહ્મ" એ "આકાશની જેમ વ્યાપક" છે. તેથી તે જીવોની અંદર પણ રહેલા છે.વળી તે જીવો ની અંદરના ભાગમાં જે જગત છે, કે જેમાં પણ અનેક જીવો રહેલા છે. તેમાં પણ તે ચૈતન્ય જ રહેલું છે. "ચૈતન્ય-એક-રસ" (પર-બ્રહ્મ) થી કોઈ પણ પ્રદેશ ખાલી નથી.
શુદ્ધ ચૈતન્ય-રૂપ-પરબ્રહ્મ જ્યાં જ્યાં દૃશ્ય-પણે રહેલું છે-ત્યાં ત્યાં, તે તે દૃશ્ય ની અંદર,તેના "ભોક્તા જીવો" પણ રહેલા છે. એ જીવો પોતાના કલ્યાણ માટે,વિચિત્ર પ્રકાર ની ઉપાસનાઓ ના ક્રમોથી જે જે રીતે યત્ન કરે છે, તે તે રીતને અનુસરતાં ફળોને તે તરત જ પ્રાપ્ત થાય છે.
એટલે કે દેવતાઓનું યજન કરનારા દેવતાઓને પ્રાપ્ત થાય છે. હિરણ્ય-ગર્ભ (બ્રહ્મા) નું યજન કરનારા હિરણ્ય-ગર્ભ ને પ્રાપ્ત થાય છે
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |