Page Text
________________
245
કોઈ પણ અમુક પદાર્થમાં આસ્થા રાખવી યોગ્ય નથી, કેમ કે-જે તમે નથી અથવા જે તમારું નથી એવું કંઈ પણ નથી.તેમજ જે તમે છો અથવા જે તમારું છે,એવું પણ કંઈ નથી.દેહ પણ તમારો નથી,તો તે દેહ સાથેનો સંબંધ પણ નથી એટલે કોઈ પણ પ્રકારનું નું વૈત નથી જ.અને ઢેત હોઈ શકે નહિ. સૂર્યમાં અંધકાર-રૂપી કલંક હોય તો આત્મામાં દ્વત-રૂપી કલંકનો સંભવ હોય.
હે રામ, હવે "ટૅત છે" એમ ઘડીભર સ્વીકારીને તમારી પાસે હું વાત કરું છું. દેહ અને આત્માને સંબંધ સંભવતો જ નથી.જેમ શીત અને ઉષ્ણ-સર્વદા પરસ્પરથી વિરુદ્ધ હોઈ તેમનો સંબંધ સંભવતો નથી,તેમ,દેહ અને આત્મા પરસ્પર વિરુદ્ધ હોવાથી તેઓનો સંબંધ સંભવતો નથી. જેમ, માટીને અને ઘડાને પરસ્પર જુદાં નહિ રહેવા-રૂપ "સમવાય" સંબંધ છે.તેવો,આત્મા અને દેહનો "સમવાય" સંબંધ પણ ધટતો નથી,કારણકે આત્મા ચેતન છે અને શરીર જડ છે.
કેવળ ચૈતન્ય-માત્ર આત્મામાં કપાયેલ દેહનો અને આત્માનો ખોટો સંબંધ, આત્માનું અવલોકન કરવાથી બાધિત થઇ જાય છે. આભા ચૈતન્ય-સ્વ-રૂપ છે, નિત્ય છે, સ્વયંપ્રકાશ છે તથા દુઃખ-રહિત છે.અને દેહ જડ છે,મળવાળો છે,અનિત્ય છે,બીજાને લીધે તે પ્રકાશે છે,અને દુ:ખોવાળો છે. માટે આભા દેહની સાથે સંબંધ જ કેમ પામે?
હે ઉત્તમ બુદ્ધિવાળા રામ,દ્વૈત નો ઘડીભર સ્વીકાર કરવા છતાં પણ-દેહના અને આત્માના સંબધ નો સંભવ થતો નથી.ત્યારે દ્વૈતનો સ્વીકાર- ન- કરવાના-સિદ્ધાંત-પક્ષમાં તો દેહ અને આત્મા ના સંબંધની કલપના ક્યાંથી હોય? જેમ,દેહના અને આત્માના સંબંધ નું ખંડન કરવામાં ઘણી યુક્તિઓ છેતેવી જ રીતે- હૈત નું ખંડન કરવા પણ ઘણી યુક્તિઓ છે. માટે તમે દ્વૈત-રૂપી ભ્રમને છોડી દઈને અદ્વૈત માં જ સ્થિતિ કરો.
કોઈને કદી પણ અને ક્યાંય પણ બંધ કે મોક્ષ છે જ નહિ. હે, રામ,સર્વત્ર બહારના તથા અંદરના પદાર્થો સહિત જે દેખાય છે-તે સઘળું કંઈ છે જ નહિ અને તે આત્મા જ છે-એવી ભાવનાને સ્પષ્ટ રીતે દૃઢ કરો. "હુ સુખી છું-દુઃખી છું-મૂઢ છું" એવા પ્રકારની ભાવનાઓ તો કેવળ ઉલટા વિચારો જ છે. એ ખોટી ભાવનાઓને તમે સાચી સમજતા હશો-તો હું ધારું છું કે તમને હજી લાંબા કાળ સુધી દુઃખ ભોગવવાની ઈચ્છા છે.જેમ,રેશમી વસ્ત્ર અને પથ્થરની તુલના થાય નહિ તેમ,આત્મા અને શરીરની તુલના થાય નહિ. આભા પ્રકાશ-રૂપ છે અને શરીર જડ છે માટે તેઓનો સંબંધ કે એકતા કેમ ઘટે?
"જો દેહ આત્મા ના હોય અથવા આત્માના સંબંધવાળો ના હોય, તો તે ગતિ-વગેરે કેમ કરી શકે?" એવી જો તમારા મનમાં શંકા હોય તો-તે ખોટી જ છે. કેમ કે-દેહ,વાયુથી આવે-જાય અને ચાલે છે અને નાડીઓમાં ભ્રમણ કરનારા વાયુથી જ "શબ્દ" (નાદ) કરે છે. જેમ,વાંસનાં છિદ્રોમાં,પવનના અભિપાતથી શબ્દ ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ કંઠ તથા તાળવા-આદિ દેહનાં છિદ્રોમાં અંદરના "પવન" નો અભિપાત થવાથી,"ક-ચ-ટ-ત-૫" અક્ષરો વાળો શબ્દ (નાદ) ઉત્પન્ન થાય છે. જેમ દેહમાં શબ્દ-આ રીતે વાયુથી જ થાય છે, તેમ ચક્ષુ આદિ ઇન્દ્રિયોનું ચલન પણ વાયુથી જ થાય છે. (નોંધ-શાસ્ત્રોમાં વાયુને શક્તિ તરીકે બતાવ્યો છે અને તેની દેવી માતાજી છે!!)
ઇન્દ્રિયો-વગેરે ઉપાધિઓને છોડી દેતાં,જે સામાન્ય "અનુભવ" અવશેષ રહે છે, તે જ કેવળ આત્માનું સ્વરૂપ છે. જો કે આકાશ,પથ્થર અને ભીત વગેરે સઘળા પદાર્થોમાં "આત્મા" છે, તેમ છતાં જેમ પ્રતિબિંબ અરીસામાં જ પ્રગટ થાય છે,
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |