Page Text
________________
214
ચૈતન્ય જ સર્વના આત્મા-રૂપ છે અને સર્વના જીવન-રૂપ છે.માટે તેને કઈ વસ્તુ અપ્રાપ્તય છે કેજેની તે ઈચ્છા કરે?અનેક દુષ્ટ વિકલ્પોની પંક્તિઓથી ભરેલી,જીવવા-મારવાની કલ્પના મન ને જ થાય છે, પણ આત્મા કે જે નિર્મળ છે તેને થતી નથી. આમ,જેને દેહાદિમાં અહંભાવ થયો હોય તેને જ જન્મ-મરણો પ્રાપ્ત થાય છે. જયારે,આત્માને તો દહાદિમાં અહંભાવ થયો જ નથી, માટે તેને જન્મ-મરણની પ્રાપ્તિ ક્યાંથી જ હોય?
અહંકાર -એ મિથ્યા મોહ-રૂપ જ છે,મન એ જડ છે (કે જે વિચારથી નષ્ટ થઇ જાય તેવું છે, અને શરીર તો માંસ-રુધિર મય છે-તો આમાંથી "હું દેવ છું" એવું અભિમાન ધરવાને કોઈ યોગ્ય નથી. ઇન્દ્રિયો સર્વદા પોતાના અર્થે જ પોતપોતાના વિષયોની લાલચથી કામ કર્યા કરે છે, અને વિષયો પોતાના સ્વ-રૂપ થી જ રહ્યા છે તો તેઓમાં દેહાભિમાનને પોષણ આપીને ઉપકાર કરે-તેવું કોઈ નથી.
સત્વ-ગુણ-એ-પ્રકાશ આપવા-રૂપી પોતાનું કામ કર્યા કરે છે, રજો-ગુણ પ્રવૃત્તિ આપવા-રૂપી પોતાના કામ માં જ તત્પર રહે છે, તમો-ગુણ મોહ આપવારૂપી કાર્ય કરે જાય છે, માયા -એ ત્રણે ગુણો ના સામ્ય-રૂપ પોતાના સ્વભાવમાં જ રહે છે અને બ્રહ્મ પણ પોતાના સત્તા-રૂપ સ્વ-ભાવમાં જ રહ્યું છે.તો હવે આ સર્વેમાં "હું દેહ છું" એવું અભિમાન કોણ કરી શકે?
આ દેહમાં જે આત્મા છે તે તો સર્વમાં વ્યાપક,સઘળા દેહોમાં રહેનાર,સર્વ કાળ-મય અને સર્વથી મહાન, પરમાત્મા જ છે, તેથી તેને પણ અહંકારનું પાત્ર ગણી શકાય તેમ નથી.
માટે આ અહંકાર-એ તે કોઈ જાતનો છે?કેવા આકાર-વાળો છે?કોણ છે? કેવો છે?કોણે કરેલો છે? શા કારણથી થયેલો છે?કેવા વર્ણન વાળો છે?કોના વિકારરૂપ છે? અને શી ચીજ છે? એમ કોઈ પણ રીતે તેનું વર્ણન કરી શકાતું નથી, માટે મિથ્યા જ છે. આવા મિથ્યા-ભૂત અહંકારની ભાવના રાખીને હું શું લઉં? અને શું છોડી દઉં? અહંકાર નામનો કોઈ પદાર્થ જ વિચારમાં ટકી શકતો નથી-કેમકે તેને "તે છે" એમ કહેવામાં પણ કોઈ યોગ્ય યુક્તિ નથી માટે તે જ઼માં દેખાતા સર્પ ની જેમ અનિર્વચનીય જ છે.
આ પ્રમાણે અહંકાર અનિર્વચનીય છે અને હું તો સદા સતા-રૂપ જ છું, માટે મને અહંકાર નો સંબંધ શા કારણથી ઘટે? અને કયા પ્રકારથી ધટે? અહંકારનું હોવું-એ મુલે સંભવતું જ નથી, તો પછી તેની સાથે કોને સંબંધ ઘટે? અને કેવો સંબંધ ઘટે? આ પ્રમાણે અહંકાર નો સંબંધ સિદ્ધ થતો જ નથી,માટે તેનાથી થતી,"તું અને હું" એ કલ્પના જ ઉડી જાય છે.
બ્રહ્મથી જુદા પદાર્થની શોધ કરવા બેસતાં,કોઈ જુદો પદાર્થ મળતો જ નથી,તેથી જગતમાં આ જે કંઈ સઘળું છે તે બ્રહ્મરૂપ જ છે.અને હું પણ સત્તા-રૂપ છું માટે હું પણ બ્રહ્મ જ છું તો હવે વૃથા શોક શા માટે કરું છું? એક જ નિર્મળ સ્વ-રૂપ,સર્વમાં વ્યાપક થઈને રહેલું છે, તો હવે અહંકાર-રૂપી કલંક નો ઉદય કેમ અને શાથી સંભવે? આ જુદા જુદાં જે પદાર્થો જોવામાં આવે છે-તેઓ મુલે છે જ નહિ, કેમકે જે કંઈ છે તે આત્મા જ છે. અને કદાચ તે પદાર્થો છે, તેમ કલ્પવામાં આવે તો પણ આત્માને તો-તે પદાર્થો સાથે કોઈ સંબંધ નથી.
જેમ, મન સ્વપ્રાવસ્થામાં પોતે પોતામાં જ સઘળા પદાર્થોને ઉત્પન્ન કરીને લીલા કરે છે, તેમ જાગ્રત માં પણ મન જ પોતે,પોતામાં ઇન્દ્રિયો-આદિ-સઘળા પદાર્થોને ઉત્પન્ન કરીને લીલા કરે છે. આત્મા તો અસંગ છે.માટે તેને કોનો સંબંધ હોય? શા કારણથી સંબંધ હોય? અને કેમ સંબંધ હોય? જેમ પથરો,લોઢું અને સળી-એ એક જગ્યાએ પડ્યાં હોય તો પણ તેમને એકબીજા સાથે કંઈ લાગતું વળગતું નથી,
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |