Page Text
________________
160
આ લોકમાં ઇચ્છિત ફળને પ્રાપ્ત થાય છે. પુરુષાર્થ કરવા લાગીએ તો જે "ધાર્યું હોય તે થવામાં કોઇ પણ ફેરફાર થતો નથી.
હે,પુત્ર,પુરુષાર્થ વિના આ જગતમાં બીજું કંઈ પણ ઉત્તમ નથી, આથી અત્યંત પુરુષાર્થ (અભ્યાસ) કરીને,"ભોગો-પર-અરુચિ" નું સંપાદન કરવું. જ્યાં સુધી "સંસારનો નાશ કરનાર"--"ભોગો પરની અરુચિ" થાય નહિ, ત્યાં સુધી સર્વોત્કૃષ્ટપણાને આપનારું પરમ સુખ પ્રાપ્ત થાય નહિ. જ્યાં સુધી વિષયો પર અત્યંત મોહ આપનારી રુચિ હોય, ત્યાં સુધી,ભોગોથી ગૂંથાયેલી,દુઃખ આપનારી અને ચપળ-રીતે આમતેમ હિલોળા ખાતી-- "આશા" નામની સંસારની દશા કદી પણ નિવૃત્તિ પામતી નથી. "વૈરાગ્યના અભ્યાસ" સિવાય એ "આશા" ને દુર કરવાનો બીજો કોઈ ઉપાય નથી.
બલિ કહે છે કે-હે,પિતા,ભોગો ઉપરની અરુચિ,જીવને બ્રહ્મ-ભાવ-રૂપી સ્થિતિ આપનારી છે, એ સાચી વાત છે, પરંતુ એ અરુચિ,કયા ઉપાયથી મનમાં સ્થિર થાય?
વિરોચન કહે છે કે "આત્માનું અવલોકન" (આત્મા નું દર્શન) એ જીવને સ્પષ્ટ રીતે "ભોગોમાં અરુચિ" કરાવે છે, અને તે ભોગો પર અરુચિ રાખવાથી "મોક્ષ-રૂપી સર્વોત્તમ ફળ" પ્રાપ્ત થાય છે. અતિસુંદર "વિચાર",એ "બુદ્ધિ-રૂપી-મણિ" ની સરાણ-રૂપ (મણિને ઘસવાની ઘંટી-રૂપ) છે. એથી,"આત્માનું અવલોકન" અને "ભોગો ઉપર અરુચિ" એ બંનેને એકી વખતે (સાથે) સંપાદન કરવાં.
જ્યાં સુધી,ચિત્ત (મન) -એ-જ્ઞાનના માર્ગમાં પ્રવીણ થયું ના હોય, ત્યાં સુધી તેને સુમાર્ગે ચડાવવાના આરંભ ના દિવસોમાં - દિવસના ચાર ભાગોમાંથી) બે ભાગો ને અવિરુદ્ધ આવશ્યક ભોગો ભોગવવામાં કાઢવા. એક ભાગ,શાસ્ત્રનું શ્રવણ કરવામાં અને એક ભાગ ગુરુની સેવા કરવામાં કાઢવો.
જયારે ચિત્ત,જ્ઞાનના માર્ગમાં કાંઇક સાબિત થાય, ત્યારેદિવસના એક-ભાગને આવશ્યક ભોગો ભોગવવામાં કાઢવો,એક ભાગ શાસ્ત્રનું શ્રવણ કરવામાં અને બે ભાગ,ગુરુની સેવામાં કાઢવા.(નોંધ-ગુરુના શરણે જવાથી અને સેવાથી અહં નો લય થાય છે!)
જયારે ચિત્ત જ્ઞાનના માર્ગમાં બરાબર પ્રવીણ થાય, ત્યારે. દિવસના બે ભાગને શાસ્ત્રના અને વૈરાગ્યના ચિતવનમાં કાઢવા ને બે ભાગને ધ્યાન કરવામાં તથા ગુરુની સેવામાં કાઢવા.
જેનું ચિત્ત શુદ્ધ થયું હોય, તે જ જીવ,જ્ઞાન ના આ પ્રકારના ઉપર બતાવેલા) ક્રમમાં યોગ્ય થાય છેકારણકે-જે વસ્ત્ર સ્વચ્છ હોય તેના પર જ ઉત્તમ પ્રકારનો રંગ ચડે છે. આમ,(શરૂઆતમાં)"ચિત્ત-રૂપી-બાળક"ને ધીરે ધીરે-યુક્તિથી,તથા શાસ્ત્રનાં પવિત્ર વચનોથી રમાડવું.અને શાસ્ત્રના અભ્યાસનરૂપી મધુર શરબત થી ઉછેરવું. અને,જયારે અહંતા-મમતા-રૂપી-દુષ્ટ-પકડ શિથિલ થાય અને ચિત્તને બ્રહ્માકાર-પણું પ્રાપ્ત થાય, ત્યારે શીતળ થયેલું.એ ચિત્ત,ચળકતી કાંતિવાળા સ્ફટિક-મણિ ની જેમ શોભે છે.
માટે,કુટિલતા વિનાની,સરળ બુદ્ધિથી, "વિષયો,ઇન્દ્રિયો,ઇન્દ્રિયોની વૃત્તિઓ-એ સઘળું બ્રહ્મરૂપ જ છે" એમ અવલોકન કરવું જોઈએ. હે પુત્ર,બુદ્ધિથી વિચાર કરીને,સર્વદા આત્માનું અવલોકન અને તૃષ્ણા નો સંપૂર્ણ ત્યાગ-એ બંનેને સાથે સંપાદન
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |