Page Text
________________
153
બુદ્ધિમાન પુરુષો,આ સંસારમાં "ચડતી-ઉતરતી-સ્થિતિઓ-રૂપી-અવિચ્છીન-ભ્રમણ" ને મિથ્યા સમજે છે. અને મનમાં તેની કોઈ ખટપટ રાખતા નથી.તેઓ તો કેવળ નિરાભિમાન-પણાથી જ વ્યવહાર કરે છે. તારો આત્મા સુખ-દુઃખથી રહિત છે, અને જરા-મરણ થી રહિત છે, માટે,તું એકાગ્ર થઈને તેનું (આત્માનું) જ સ્મરણ કર,અને મૂઢ મનવાળો થા નહિ. હે,સારી બુદ્ધિવાળા,તને દુઃખ પણ નથી અને જન્મ પણ નથી,માતા પણ નથી અને પિતા પણ નથી. તું દેહાદિક-રૂપ તુચ્છ પદાર્થ નથી,તું તો "આત્મા" જ છે.
આ સંસાર-રૂપી નાટકમાં અનેક પ્રકારની ચેષ્ટાઓ કરનારા "મૂર્ખલોકો-રૂપી-પાત્રો" જ "દેહાદિક-રૂપી-વેશ"ના રસથી સંયુક્ત (ઓત-પ્રોત) થઇ જાય છે. પણ મધ્યસ્થ દૃષ્ટિવાળા,આત્મસ્વરૂપ ના અનુસંધાન થી રહેનારા, અને આવી પડેલાં કાર્યો ને જ કરનારા (મહાત્માઓ-પી-જોનારાઓ) તો સાક્ષી-પણાની પદ્ધતિથી જ રહે છે.
જેમ,સાયંકાળના દીવાઓ-માત્ર સામીપ્ય ને લીધે જ પ્રકાશના કર્તા હોવા છતાં પણ વ્યાપારથી રહિત (પ્રકાશ ફેલાવવો તે તેમનો વ્યાપાર નથી) હોવાને લીધે, અકર્તા જ છે, તેમ, આત્મવેત્તા લોકો શરીરના વ્યવહારથી કરતા હોવા છતાં પણ મનમાં અભિનિવેશથી રહિત (મનથી તે કાર્ય કરતા ના હોવાને લીધે) હોવાને લીધે અકર્તા જ છે.
જેમ,દર્પણ અને રત્ન આદિ પદાર્થોમાં પ્રતિબિંબોનું ગ્રહણ કરવા છતાં,પોતે પોતામાં પ્રતિબિંબિત થતા નથી, તેમ,આત્મવેત્તા પુરુષો શરીરથી સઘળાં કાર્યો કરવા છતાં પણ શરીરમાં આસક્તિ રાખતા નથી. હે ભાઈ, તું મન ને સઘળી તૃષ્ણાઓ-રૂપી-કલંક થી રહિત કરી દે.તેને આત્મ-મનન કરવાની બહુ ટેવ પાડ,અને, એને એ મન ને) હૃદય-કમળમાં આત્માથી જુદી સત્તાવાળું ધાર. આમ સઘળા સંભ્રમને સંપૂર્ણ રીતે ત્યજી દઈને તું પોતામાં જ સંતોષ ધારણ કર.
(ર૧) તુષ્ણા-આશાનો ક્ષય થાય એજ મોક્ષ છે
વસિષ્ઠ કહે છે કે-હે,રામ,તે સમયે પુણે,પાવનને આમ સમજાવ્યો,એટલે તે જ્ઞાન-યુક્ત થયો. પછી કોઈ નિદાને પાત્ર-રૂપ નહિ થયેલા,એ બંને ભાઈઓ જ્ઞાન અને અનુભવના પારને પહોંચ્યા, શરીરના પ્રારબ્ધ નો ક્ષય થવા સુધી,તેઓ જીવનમુક્ત-પણાથી વનમાં ફર્યા, પછી કેટલાક કાળે પ્રારબ્ધ નો સંપૂર્ણ ક્ષય થયો, ત્યારે જેમ,તેલથી રહિત થયેલા દીવાઓ શાંત થઇ જાય તેમ,એ બંને ભાઈઓ નિર્વાણ પદને પ્રાપ્ત થયા.
હે.રામ આ પ્રમાણે પૂર્વે ભોગવેલા દેહોના સંબંધીઓ-આદિ-અસંખ્ય હોય છે, તો તેમાંથી કોનો શોક કરવો? માટે આ અનંત તૃષ્ણાઓ નો ત્યાગ કરવો એ જ સુખ નો ઉપાય છે. તૃષ્ણાઓને વિષયોના સંપાદનથી વધારવી એ સુખ નો ઉપાય નથી.
જેમ,અગ્નિમાં લાકડાં પડવાથી અગ્નિ વધતો જાય છે-તેમ.ચિંતવન કરવાથી ચિંતા વધતી જાય છે.અને, જેમ લાકડાં નહિ પડવાથી અગ્નિ શાંત થઇ જાય છે-તેમ,ચિતવન નહિ કરવાથી ચિંતા નષ્ટ થઇ જાય છે. હે,રામ, તમે "ધ્યેય" નામની વાસના (આગળ ૧૬ માં પ્રકરણ માં કહેલી) ના ત્યાગ-રૂપી રથમાં બેસીને, કરુણાથી ભરેલી ઉદાર દૃષ્ટિ થી દીન-લોકોની સામે જોઇને-ચાલતો વ્યવહાર કરવા માટે સજ્જ થાઓ.
જીવનમુક્ત સંબંધી,આ સ્વચ્છ અને "નિષ્કામ-પદ્ધતિ મેં તમને કહી.
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |