________________
૨
અને ખૂબી એ છે કે, આપણે અંધારામાં ઊભા હોઈએ છતાં, વસ્તુ પર પ્રકાશ પડતો હોય, આપણી આંખે અંધાપો ન હોય, અને દૃષ્ટિ સાફ હોય તો, વસ્તુ સ્પષ્ટ જોઈ શકાય છે. ખરી રીતે પેલો પ્રકાશ જ આપણી આંખમાં પ્રવેશ કરીને પેલી વસ્તુ છતી કરે છે.
એટલે એ બાઈએ ખોવાયેલી સોય શોધવાને માટે બહારના આંગણાના અજવાળામાં આવવાની જરૂર ન હતી. પણ અંદરના ઓરડામાં અજવાળું કરવાની જરૂર હતી.
ભલે સૂરજનો પ્રકાશ ન આવતો હોય, વીજળી ન હોય, ફાનસ ન હોય અને એક કોડિયાનો દીવો પ્રગટાવ્યો હોત તો પણ એના પ્રકાશમાં સોય હાથ લાગત.
આમ વસ્તુ, પ્રકાશ અને આંખની દૃષ્ટિ એમ ત્રણેનું સંકલન-અનુબંધ થાય તો વસ્તુ દેખાય જ. જો કે ત્યાર પછી પણ તે ચીજ લેવા વાંકા વળવું પડે, શરીરને કામે લગાડવું પડે. પુરુષાર્થ કરવો પડે. તો જ ચીજ હાથમાં આવે. અને ઉપયોગ થઈ શકે.
પણ એટલું ખરું કે, વસ્તુ ખોવાઈ છે અને તે મેળવવી છે એનો ખ્યાલ તો સહુ પ્રથમ હોવો જોઈએ. સંકલન અનુબંધની વાત તો ત્યાર પછીથી આવે.
આટલી લાંબી પ્રસ્તાવના એટલા માટે લખી કે, આવી સાચી સમજણના, જ્ઞાનના અભાવે આપણે પણ સુખની શોધ માટે ફાંફાં માર્યા જ કરીએ છીએ. સુખ આપનારી કોઈક એક વસ્તુ છે, એ ખોવાઈ ગઈ છે, અને એને જ શોધવી જોઈએ એ જ આપણે ભૂલી ગયા છીએ.
પેલી બાઈને સોય ખોવાઈ છે એટલી ખબર તો હતી જ. આપણને તો શું ખોવાયું છે એય ખબર નથી. વળી ખોવાયેલી કે જોઈતી વસ્તુ પડી છે ક્યાંક, શોધીએ છીએ ક્યાંક બીજે. મળે ક્યાંથી ?
નથી મળતી એટલે દોષ બીજાને આપીએ છીએ. આણે મારું સુખ છીનવી લીધું. ફલાણે અમને દુઃખ આપ્યું. એમ દોષનો ટોપલો બીજાને માથે ઓઢાડતા હોઈએ છીએ. શોધ સુખની છે. પુરુષાર્થ દુઃખ મેળવવાનો છે.
આપણે સુખ મેળવવા પુરુષાર્થ કરીએ જ છીએ. પણ કયું સુખ ?
ધૂળ ઈન્દ્રિયોનું, જે ક્ષણિક છે. અલબત સ્વાદ, સૌંદર્ય, સુગંધ, સંગીત અને સ્પર્શ એમ શરીરનાં સુખોની પણ જરૂર તો આ દેહ છે ત્યાં સુધી રહેવાની અને વિવેકપૂર્વક એ સુખનો ઉપયોગ છે જ. પણ આ ઈંદ્રિયજન્ય સુખ ટકાઉ નથી.
અનુભવની આંખે
