________________
૧૦
“સ્વરાજ મળતું હોય અને આપને થોડું અર્ધસત્ય કે અસત્ય જેવું (ધર્મરાજાનો દાખલો આપીને) બોલવાનું આવે તો આપ શું પસંદ કરો ?’’
સહેજ પણ અટક્યા વગર ગાંધીજીએ કહ્યું હતું :
‘‘સત્યના ભોગે સ્વરાજ પણ મને ખપતું નથી.’’ મુનિશ્રી સંતબાલજી પાસેથી સાંભળેલી આ વાત મિત્રને કહ્યા પછી છેલ્લે ચર્ચાને અંતે મિત્રને રમુજમાં કહ્યું : કદાચ કૃષ્ણ આજે હોત તો એવાં જ સાધનોનો એ ઉપયોગ કરત ? અને ગાંધીજી મહાભારતકાળે હોત તો એ પાંડવોને વિજય અપાવી શકત ?
બંને પોતપોતાના કાળમાં અવતારી પુરુષ, યુગપુરુષ, પણ કૃષ્ણ એ જ રૂપે આજે આવે અને ગાંધી એ જ રૂપે મહાભારતકાળમાં પાછા જાય તો ? જવાબ સહેલો નથી.
વિશ્વવાત્સલ્ય : તા. ૧૬-૫-૧૯૯૦
૨ રોગનું મૂળ : ધન અને સત્તાની પૂજા
ગામડામાં કહેવત છે ‘નાણા વગરનો નાથીયો અને નાણે નાથાભાઈ’ એવી બીજી કહેવત છે : ‘ઊતર્યો અમલદાર કોડીનો.’
આવાં સૂત્રોની પાછળ અનુભવનો નિચોડ હોય છે. ધન ન હોય ત્યારે લોકો તુંકારેથી બોલાવે અને પૈસા થાય કે તરત માનથી બોલાવે. એ જ રીતે સત્તા હોય ત્યારે એની પ્રશંસા કે ખુશામત થાય. સત્તામાં ન હોય ત્યારે એની કિંમત કોડીની અંકાય.
આની પાછળ આપણી જે વૃત્તિ કામ કરે છે, તે એમ સૂચવે છે કે, પૈસો એ જ પરમેશ્વર છે. અને સત્તા એ જ સર્વોપરી છે. માટે જેમની પાસે પૈસા અને સત્તા હોય એમને માન આદર આપવાં, એમને નમન કરવું, અને એમની પૂજા પણ ક૨વી. આમાં કોઈ વ્યક્તિનો સવાલ નથી. આપણામાં પડેલી પૈસા અને સત્તાની પૂજા કરવાની જે વૃત્તિ પડી છે એ આવું કરાવે છે.
શું ઘરમાં કે શું સમાજમાં, કે શું ધર્મસ્થાનોમાં, સર્વત્ર બોલબાલા પૈસા અને સત્તાની દેખાય છે. પૈસાથી સત્તા મેળવવી અને સત્તા વડે પૈસા મેળવવા. આમ ધન સત્તાનું પાકું ગઠબંધન જડબેસલાક થઈ ગયું છે. વિરલ વ્યક્તિઓને બાદ કરતાં
અનુભવની આંખે
