________________
૧૧
લોકમાનસમાં આ સંસ્કારે ઊંડી જડ નાખી છે. તક મળે તે મુજબ એ વૃત્તિ કામ કરતી જોવા મળે છે.
સામાજિક પ્રસંગ હોય કે ધાર્મિક પ્રસંગ હોય ધનિકને અને સત્તાધારીને પ્રસંગને અનુરૂપ એમનામાં યોગ્યતા હોય અને પ્રમુખસ્થાન અપાય તે તો હજુ પણ સમજાય પરંતુ એવી કશી સૂઝ સમજ કે યોગ્યતા ન હોય તો પણ એમને પ્રમુખસ્થાને કે મુખ્ય મહેમાનપદે બેસાડીને બહુમાન કરવામાં આવે છે. ગમે તેવા ખોટા રસ્તે મેળવેલા અનીતિના પૈસાનું દાન લઈને દાનેશ્વરીનો કે ધર્મધુરંધરનો ઈલ્કાબ અપાતો હોય છે. વધુ દુઃખદ અને કરુણ વિચિત્રતા એ જોવા મળે છે કે, દેરાસર મંદિર કે દેવળ-ઉપાશ્રય જેવાં ધર્મધ્યાન કરવાનાં સ્થાનોમાં અને સાધુસંતોના સાંનિધ્યમાં સહુની જાણમાં હોય કે આ દાન બિન હિસાબી નાણાનું છે તેમ છતાં એવું દાન આપનારની ત્યાં વાહવાહ થતી જોવા મળે છે.
પરિણામ એ આવે છે કે લોકો સાધુસંતોને પગે લાગે, પણ ચાલે છે પૈસાવાળા અને સત્તાવાળાઓની પાછળ. દેખીતી નજરે તો પૂજા કરે છે દેવમૂર્તિઓની, પણ મનની વૃત્તિમાં પૂજા થતી હોય છે ધન અને સત્તાની.
આ ધન અને સત્તાની પ્રતિષ્ઠા તૂટે નહિ અને નીતિ, પ્રમાણિક્તા અને ન્યાય જેવાં મૂલ્યોને પ્રતિષ્ઠા મળે નહિ ત્યાં સુધી લાખ પ્રયાસ કરીએ બધું ધૂળ ઉપર લીંપણ જેવું સમજવું.
આ માટેની પહેલ ધાર્મિક સ્તરે સાધુ સંતોએ, અને સામાજિક સ્તરે જાહેર મૂલ્યોમાં માનનારાઓએ કરવી જોઈએ. શરૂઆત બે ત્રણ રીતે કરી શકાય.
૧. બે હિસાબી નાણાનું ધન સ્વીકારવું નહિ. ૨. સંસ્થા કે મકાનોની સાથે દાતાનું નામ જોડવું નહિ.
૩. સાર્વજનિક ટ્રસ્ટોમાં ધન કે સત્તાનો પ્રભાવ ન વધે અને સંસ્થા ધનિકો કે સત્તાધારીઓની આશ્રિત ન બની જાય એવી સાવધાની રાખવી.
આમાં કોઈનો અનાદર કરવાનો સવાલ જ નથી.
વળી ધનિકો કે સત્તાધારીઓ એ બધા શોષણખોર છે, અન્યાય કરનારા દુષ્ટ લોકો છે એવું યે નથી. જેમની પાસે ધન નથી અને આર્થિક રીતે ગરીબ છે કે જેમની પાસે સત્તાનાં કોઈ સ્થાન નથી એવી વ્યક્તિઓમાં શૌપણ કે અન્યાય કરવાની વૃત્તિ નથી એવું કે માનવાની જરૂર નથી. લગભગ સહુ પરિસ્થિતિવશ અને પરંપરા
અનુભવની આંખે
