________________
૨૨
ત્યારે બીજા પણ માર્ગ ગ્રહણ કરશે સહેજે સહેજે આનું નામ જ ‘દીવાથી દીવો પ્રગટે' તે છે. સંભવ છે કે દેશકાળનાં કઠણપણા, ટોચની ગણીગાંઠી વ્યક્તિઓ આવી હોય, બાકીનામાં એટલી ભૂમિકા અને સમજણ ના હોય તો પણ, બગડવા જેવું આમાં કશું જ નથી !! ઘેટાં-બકરાં માફક સિંહોનાં ટોળાં થોડાં જ હોય છે ? અહીંયાં પણ ખાસ વાંધાજનક ન હોય તો બાહ્યાચાર કે દેખાવથી ન માપતાં તેના અંદર કયો ઉપયોગ સદ્ગુણ છે તે પ્રથમ જોવું જોઈએ. એટલે કે ગુણદૃષ્ટિ હોય તો જ સામાને બરાબર ન્યાય આપી શકાય અન્યથા નહીં. સંભવ એવો પણ રહે છે કે, શરૂમાં બાહ્યાચારે બંધ ન બેસતો માણસ પછીથી આપણા જ રંગે સંપૂર્ણસંસ્થાની વિચારધારામાં-રંગાઈ જાય અને એ રીતે સંસ્થાને બહુ ઉપયોગી બની શકે, ઉદાર મનની જે વાત ગુરુદેવે કરી તે કેવળ, સંસ્થા તો શું જીવનમાં પણ વધુ ને વધુ અપનાવાય તો, પરસ્પર ફાયદો અને પ્રગતિ પણ કરાવે. આમ વિચારતાં ઉદાર મન માટે ‘પૂર્વગ્રહ પરિત્યાગ’ અનિવાર્ય બને છે. અને એ રીતે વિશ્વમયતા સક્રિય રીતે કામ કરી શકે છે. આ દૃષ્ટિએ જોતાં પૂર્વગ્રહ-ત્યાગ દ્વારા આવેલી જ્ઞાનપૂર્ણ ઉદારતા વિશ્વમયતાનું એક અગત્યનું અંગ ગણાય.
ક
પૂના, તા. 10-6-749,30 AM.
“મૃત્યુલોકનો અમૃતખોળો : ભાગ-૨
દુલેરાય માટલિયાભાઈની વિનંતીથી ગુરુદેવે ૭-૫-૭૪ થી ૧૦-૫-૭૪ દરમિયાન ‘મૃત્યુકાળનો અમૃત ખોળો' ભાગ બીજો - મોક્ષની સ્થિતિ - લખી નાખ્યો. આ ભાગનાં ૩૬ શ્લોકો અને લખાણ ચાર પાનામાં છે. ગુરુદેવ આ લખાણ અને પછીથી શ્લોકો-કાવ્ય-છંદો કેમ લખે છે તે આ વખતે જોવા મળ્યું. હકીકતમાં આ આખુંય લખાણ ગુરુદેવ નિજાનુભવનાં જ્ઞાન અને દર્શનના આધારે જ લખે છે. શાસ્ત્રોમાં વાંચેલું કે સાંભળેલાંનાં સાર અગર પુનરાવર્તન માફક આ નથી લખાતું. પ્રથમ ગદ્ય-લખાણ લખાય છે, ત્યારબાદ પદ્ય-કાવ્યમય-શ્લોકો લખે છે. પદ્ય વખતે અંદરની સ્ફૂરણા માટે દિવસ દરમિયાન પણ ગુરુદેવ ધ્યાનમય જપની સાધના કરતા હોય તેમ લાગ્યું. ધ્યાન વખતે નયનો અર્ધ બીડેલાં અગર કોઈ વાર ખુલ્લાં પણ રહેતાં, જપ-આંગળીનાં વેઢા ૫૨ અગર બીજી રીતે સતત ચાલુ રહેતાં. આ રીતે ૩૬ શ્લોકો લખતાં off and on ગુરુદેવ ધ્યાનમય જપની સ્થિતિમાં ઠીક ઠીક વાર બેસતા. સ્ફૂરણા બાદ, શબ્દો દ્વારા પંક્તિઓ રચતા, ફરી ગદ્ય જોઈ શ્રી સદ્ગુરુ સંગે : વિશ્વને પંથે
