________________
નમો*
નમોકાર મંત્ર
અથવા પંચપરમેષ્ઠિમંત્ર
અરિહંતાણં, નમો સિદ્ધાણં, નમો આયરિયાણં, નમો ઉવઝુઝાયાણં,
નમો લોએ સવ્વસાહૂણં. આ પાંચ પદ મુખ્ય છે. પરંતુ એની તારીફ સૂચવતી નીચેની ગાથા પણ શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સમાજમાં ખાસ પ્રચલિત છે.
એસો પંચ નમુક્કારો, સવ્વપાવપણાસણો; મંગલાણં ચ સવ્વસિ, પઢમં હોઈ મંગલ.
એ મંત્રનો અર્થ (૧) નમસ્કાર હો ! અરિહંતોને-એટલે કે તીર્થકરોને. (૨) નમસ્કાર હો ! સિદ્ધોને – એટલે કે સિદ્ધ પરમાત્માઓને. (૩) નમસ્કાર હો ! આચાર્યોને. (૪) નમસ્કાર હો ! ઉપાધ્યાયોને. (પ) નમસ્કાર હો ! લોકે સર્વ – સાધુઓને.
વિશિષ્ટ અથ આ પંચપરમેષ્ઠિ મંત્ર જૈન આગમોમાંના જે ચૌદ પૂર્વ ગણાય છે; એ ચૌદ પૂર્વોના નિચોડ રૂપ છે. ચૌદ પૂર્વે આજે વિદ્યમાન નથી. જ્યારે આ ચૌદ પૂર્વોના સારરૂપ પંચપરમેષ્ઠિ મંત્ર મોજૂદ છે. એક રીતે આ જૈનોનો જેમ મૂળ મંત્ર છે અથવા બીજમંત્ર છે, તેમ જગતના તમામ ધર્મોનો પણ મૂળમંત્ર છે, કારણ કે કાકા કાલેલકર વગેરે કહે છે તેમ જૈન ધર્મ વિશ્વધર્મ હોઈ વિશ્વના બધા ધર્મોનો અનાયાસે બીજમંત્ર બની જાય છે.
* દિગંબર સમાજમાં “નમો'ને ઠેકાણે “ણમો” ખાસ બોલાય છે. મૂળે આ અર્ધમાગધી અથવા પ્રાકૃત લેખાતી ભાષામાં છે.
૪૫
