________________
२४
બલિદાન આપ્યુ. તેને માટે દિલમાં લાગણી પ્રગટી. પ્રજાને ઉત્સાહ જોઈ આનંદ થયા. આ સમય રડવાના નહાતા.
આરામ માટે મિત્રના આગ્રહથી તેમને ત્યાં ગયેા. પલળેલાં કપડાં નિચાવ્યાં. થોડાંક કાઢળ્યાં, થાડાંક રાખ્યાં અને સૂતેા. સવા ચાર સાડાચારે એ ઘર છેડ્યું. પાછળ માટું ટાળુ આવે.
“શિર જાવે તે જાવે, આઝાદી ઘર આવે.” ના ગગનનાદ કરતાં કયાંય છુપાતા ઘેરૈયા પાછળ આવ્યા કરે. સાંકડી શેરી પૂરી કરી, માર્ગેકચાક થઈ પાનકાર નાકા, ત્રણદરવાજા, વટાવી ભદ્રના કિલ્લામાં થઈ લેાકલ એના મુખ્ય દરવાજે આવી ઊભે.. હકડેઠઠ, બુકાનીધારીઓ હાથમાં અંકા લઈ ઊભા છે. અને લેાકલખાના મેદાનમાં મળી રહેલ સભા તરફ મા તકાઈ રહી છે.
સભાની વચ્ચેાવચ્ચે પહોંચ્યા, માનવને મનખા માય નહિ તેટલા ભરાયેા છે. નીરવ શાંતિ છે. પ્રત્યેક જણને શહીદીની તમન્ના છે. જમણે અને ડાબે, આગળ અને પાછળ એલું તે વેણુ ઝીલી લેવાની ઉત્સુકતા દરેકના ચહેરા પર સ્પષ્ટ તરી આવે છે. ઊભા થઈ સંઐાધન કરવા લાગુ છુ. હાજર ભાઈ–બહેનેાને વિન ંતી ગુજારુ છું. “જુઓ, આજની ઘડી કપરી છે. પૂર્વ` દિશાએ કિલ્લાને લાગી, ટાપા ચડાવી જે ભાઈએ જે રીતે ઊભા છે તેથી તમે કલ્પી શકે! છે કે આ પળે! આપણે માટે ઘણી ભીષણ છે. ગાળી છૂટે અને આપણે હઠીએ તે કાયરતા છે. કોઈ પણ ભાઈ કે
